Makroiqtisodiy tahlil

Yalpi ichki mahsulot va uni hisoblashning usullari. Makroiqtisodiy tahlilda statistika va milliy hisobchilik tizimida qo‘llaniladigan ko‘pgina iqtisodiy ko‘rsatkichlardan foydalanishga to‘g‘ri keladi. Milliy hisobchilik tizimi doirasida ba’zi bir asosiy statistik agregatlardan iqtisodiy faollikni makrodarajada o‘rganish uchun keng qo‘llaniladi.

Milliy ishlab chiqarish hajmini belgilab beradigan va mamlakat darajasida iqtisodiy faoliyat natijalarini baholaydigan asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkich – bu yalpi ichki mahsulot（YaIM）dir.

Uning dinamikasi milliy iqtisodiyot qanday darajada rivojlanayotganligini, ya’ni hukumat tomonidan olib borilayotgan iqtisodiy siyosatga doir chora-tadbirlar qanchalik samarali ekanligini baholash uchun ishlatiladi.

Yalpi ichki mahsulot (Gross Domestic Product - GDP) deganda, yil davomida iqtisodiyotda (mamlakat ichkarisida) ishlab chiqarilgan barcha pirovard tovar va xizmatlarning umumiy bozor qiymatiga aytiladi.


YaIMni hisoblashning usullari.
YaIM ni hisoblashda 3 xil usulni qo‘llash mumkin:

• 
  хarajatlar usuli (oxirgi ishlatilishi bo‘yicha hisoblash usuli);
  

• 
  daromadlar usuli (taqsimlash usuli);
  
• 
  qo‘shilgan qiymat bo‘yicha hisoblash usuli (ishlab chiqarish
  

usuli).

Yuqorida aytilganidek, yalpi mahsulotning MHTdagi asosiy ko‘rsatkichlari bular:

^ yalpi ichki mahsulot (YaIM);^ yalpi milliy daromad (YaMD);^ sof ichki mahsulot (SIM).

Yalpi daromadning MHTdagi asosiy ko‘rsatkichlari esa: ^ milliy daromad (MD);

^ shaxsiy daromad (ShD);


^ ixtiyordagi shaxsiy daromad (IShD).

30

4. 1-jadval