4. Prognozlashning ekstrapolyasiya usuli
Trend deb qandaydir tasodifiy ta’sirlardan erkin bo‘lgan vaqt makonda harakatlarning asosiy qonuriyatlarining tafislotiga aytiladi.
Trend – bu iqtisodiy ko‘rsatkichlar o‘zgarishining uzoq muddatli tendensiyasi. Prognozlash modelini ishlab chiqish paytida trend prognoz qilinayotgan vaqt qatorining asosiy tarkibiy qismiga aylanadi. O‘z navbatida, u ham boshqa tarkibiy qismlardan iborat. Bunda natija bevosita vaqt o‘tishi bilan bog‘langan. Taxmin qilinadiki, vaqt orqali barcha asosiy omillarni ifodalashi mumkin.
4. Prognozlashning ekstrapolyasiya usuli
4.1 Ekstrapolyasiya usullarini qo‘llash sharoitlari
Ekstrapolyasiya usullari:
funksional va korrelyasion aloqalar asosidagi ekstrapolyasiya
egri egiluvchan ekstrapolyasiya
taqqoslama usullar yordamidagi ekstrapolyasiya
4. Prognozlashning ekstrapolyasiya usuli
4.2. O‘rta darajalarni sirg‘alish usuli
O‘rtacha amaldagi qiymatlar qatorlari dinamikasi tekislanayotgan vaqtda sirg‘anishning o‘rtacha nuqta davrini ko‘rsatadigan o‘rtacha qiymatlar bilan almashinadi. Vazniy tenglashtirish turli nuqtadagi qatorlar dinamikasi uchun vazniy o‘rtacha qiymatlarini o‘rtalashdan iborat.
Birinchi 2r+1 qatorlar dinamikasini olib ko‘raylik. (r odatda 1 yoki 2 ga teng). Tendensiyalar funksiyasi sifatida qandaydir:
to‘la darajasini olaylik, uning parametlari
tenglamasi yordamida eng kichik kvadratlar usuli bilan aniqlanadi.
4. Prognozlashning ekstrapolyasiya usuli
Ko‘phad (polinom) o‘rtacha darajasi r+1 nuqtasiga joylashgan. a0 ga nisbatan tenglamani echsak:
hosil qilamiz. Bu erdagi b1 qiymati p va k mohiyatiga bog‘liq bo‘ladi. hosil bo‘lgan tenglama (4) birinchilardan 2r+1 qatorlar dinamikasi qiymatining vazniy o‘rtacha qiymat arifmetikasi hisoblanadi.
Faraz qilaylik, quyidagi dinamik qator berilgan bo‘lsin:
Y1, Y2, Y3,…, Yn
Uch yillik silliqlash intervali uchun o‘rta darajali dinamik qator quyidagicha hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
