Makroiqtisodiyot fanidan ma'ruza matni doc

 
      17.1.-chizma. Importtariflarikiritilishinatijalari 
Oqibatdaite’molchilarma’lumbiryo’qotishlargaduchkeladilar. 
Buyo’qotishlargrafikda a,b,c,d sohalarbilanko’rsatilgan. 
Baholarningko’tarilishiilgariraqobatbardoshbo’lmaganayrimichkiishlabchiqa
ruvchilaruchunhamfoydako’ribishlashgaimkonberadi. 
Umumanshusohadabandmilliyishlabchiqaruvchilarishlabchiqarishhajmini 
S
1
dan 
S
2
gaqadaroshiradiva 
S
2
-S
1
hajmdagimahsulot 
Pd 
bahodasotiladi. 
Shuhajmdagimahsulotniiste’molchilaroshirilgannarxdasotiboladilarvaasohagateng
yo’qotishgaduchkeladilar. 
Ammo, 
buyo’qotishichkiishlabchiqaruvchilarningo’sganfoydasigaaylanadi. 
Tarif  kiritilishi  oqibatida  iste’molchilar  talabi  arzon  import  tovaridan 
qimmat  ichki  tovarga  yo’naltiriladi.  Iste’molchilarning  o’sgan  to’lovlari  yuqori 
chegaraviy  xarajatga  ega,  raqobatbardosh  bo’lmagan  samarasiz  ichki  ishlab 
chiqarishni kengayishiga olib keladi. Iste’molchilarning bu yo’qotish v sohasi bilan 
belgilangan  bo’lib  tarifning  «ishlab  chiqarish  samarasi»  deyiladi  va  hyech 
kimning foydasi bilan qoplanmaydi. 
Iste’molchilarningy
o’qotishlari 
Ishlabchiqaruvch
ilarfoydasi 
Davlat
daromadi 
Jamiy
atningsof 
yo’qot
ishi 
a + b+ c + d         -- 
a                     -- 
s                    
= 
b + a 
 
 
Bojxona  tariflarini  kirtishni  yoqlovchi  mutaxassislar  fikriga  ko’ra  import 
tariflari:  
•
 
mamlakatda  bandlilik  darajasi  o’sishini  ta’minlaydi  va  yalpi  talabni 
rag’batlantiradi,  importning  nisbatan  cheklanishi  natijasida  sof  eksport  o’sadi  va 
joriy operasiyalar bo’yicha to’lov balansi xolati yaxshilanadi;  
•
 
milliy iqtisodiyotdagi yangi tarmoqlarni himoya qilish uchun zarur;  
•
 
davlat byudjeti daromadlarini to’ldirish manbai bo’lib xizmat qiladi;  
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

•
 
milliy  ishlab  chiqaruvchilarni  demping  ko’rinishidagi  chet  el 
raqobatidan himoya qiladi;  
•
 
iqtisodiyot  tuzilishini  qayta  qurishni  boshqarish  vositasi  hisoblanadi 
va  ular  yordamida  mamlakat  iqtisodiyotidagi  ilg’or  siljishlar  rag’batlantiriladi  va 
h.k.  
Bojxona  bojlarini  joriy  qilishni  qo’llovchi  fikrlarga  aksincha  bo’lgan 
mulohazalar  ham  mavjud.  Chunki  sanab  o’tilgan  natijalarga  boshqa  usullar  bilan 
kamroq  yo’qotishlar  hisobiga  ham  erishsa  bo’ladi  degan  fikrlar  ham  qaysidir 
darajada asoslidir. 
Birinchidan, import tariflari iste’molchilar turmush darajasining pasayishiga 
olib keladi. 
Ikkinchidan,  import  tariflari  kiritilishi  oqibatida  ular  vositasida  himoya 
qilinayotgan tarmoqlarda resurslar samarasiz sarflanadi. 
Uchinchidan,  tariflarni  kiritish  va  ular  stavkasini  belgilash  masalasida 
mamlakat imkoniyatlari xalqaro bitimlar bilan cheklangan.