Makroiqtisodiyot

2-rasm.Investitsiyalarning shakllanish manbalari
3
 
 
Buxgalteriya  hisobining  Amerika  standartlari  GAAP  (Generally 
Accepted 
Accounting 
Principles) 
atamalaridan 
foydalansak, 
pul 
tushumlarini aniqlash tenglamasi quyidagicha yoziladi:  
PT

 MRT

 (JX

A) 

 FT

S to„l. 
Bu erda: PT – pul tushumlari;  
MRT - mahsulot realizatsiyasidan tushum;  
JX - jami xarajatlar;  
A - amortizatsiya;  
FT - foiz to„lovlari;  
S to„l.- to„langan soliqlar. 
 
 
                                                 
3
 Сформировано авторами на основе теоретических знаний 
Asosiy 
kapital-
ning 
amortiza-
tsiya 
ajratmasi  
Korxo-
naning 
sof 
foydasi 
Tijorat 
banklari -
ning kredit 
resurslari 
va boshqa 
moliya 
institutlari-
ning 
resurslari 
Xalqaro 
moliya 
institutla-
rining 
investi-
tsiyasi  
Tijorat 
banklarin
ing kredit 
resurslari 
Fuqaro-
larning 
shaxsiy 
jamg'ar-
masi 

---

~ 15 ~
 

 
 
4. O„zbekiston investitsiya siyosatining mohiyati va yo„nalishlari 
 
Bozor sharoitlarida erkin faoliyat yurita oladigan, respublikada amalga 
oshirilayotgan  har  qanday  turdagi  loyiha  ishlarida  qatnashishga  imkon 
beruvchi  ustav  va  aylanma  kapitaliga  ega  bo„lgan  qurilish  va  loyihalash 
korxonalarini  tashkil  etish  va  joriylarini  rivojlantirishga,  sohada 
zamonaviy bozor munosabatlarini yaratishga qaratilgan«Kapital qurilishni 
yanada  takomillashtirish  va  qurilish  materiallari  sohasida  qulay  muhitni 
yaratish  to„g„risida»gi  O„zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Farmoni 
loyihasini ishlab chiqildi.  Farmon loyihasida. quyidagilar aks etgan: 

 kapital  qurilish  sohasidagi  normativ  bazani  bozor  munosabatlarini 
joriy  etishni  nazarda  tutuvchi  xalqaro  standartlarga  muvofiq  qayta  ko„rib 
chiqish; 

 loyihalash  va  qurilish  tashkilotlariga  moddiy-texnika  bazasini 
mustahkamlash, 
yangi 
qurilish 
texnologiyalarini 
joriy 
etishga 
yo„naltirilgan soliq va boshqa turdagi imtiyoz va engilliklar berish; 

 milliy  loyihalash  va  qurilish  tashkilotlarini  tashqi  bozorlarga 
kirishiga  keng  jalb  etishni  ta‟minlovchi  kompleks  tadbirlarni  amalga 
oshirish;  

 loyihalarni ekspertiza qilish tizimini takomillashtirish; 

 loyihalarni  moliyalashtirishning  turli  zamonaviy  usullarini  va 
boshqa moliyaviy vositalarini joriy etish; 

 
pudrat tashkilotlarida mavjud bo„lgan mutaxassislarni saqlab qolish, 
malakali kadrlarni jalb etish imkonini beradigan sharoitlarni yaratish; 

 
qurilish sohasidagi oliy ta‟lim muassasalari o„quv dasturlarini qayta 
ko„rib chiqish; 

 
loyihalash va qurilish tashkilotlari assotsiatsiyalarini tashkil etish.
 
Xususan,  avtomobil  yo„llari  holatini  yaxshilash  va  yo„l-transport 
infratuzilmasini  rivojlantirish  maqsadida  1  550  000,0  mln  dollarlik 
investitsiya loyihalari ishlab chiqilgan bo`lib, unda quyidagi ishlar amalga 
oshirilishi nazarda tutilgan: 

 umumfoydalanishdagi xalqaro, respublika va mahalliy ahamiyatdagi 
avtomobil yo„llarini qurish va rekonstruksiya qilish; 

 
xo„jaliklararo avtomobil yo„llarni ta‟mirlash; 

 
shahar ko„chalari, aholi punktlariga kirish va ichki yo„llarni qurish, 
rekonstruksiya qilish va ta‟mirlash; 

---

~ 16 ~
 

 

 
yo„l  xo„jaligi  korxonalarining  ishlab  chiqarish  quvvatlarini 
yangilash; 

 qurilish  materiallarini  innovatsion  turlaridan  hamda  zamonaviy 
ilg„or  texnologiyalar  va  usullardan  foydalangan  holda  avtomobil  yo„llari 
sifatini yaxshilashni belgilovchi standartlarni takomillashtirish. 
O„zbekistonda  2015-2019  yillarga  mo„ljallangan    ishlab  chiqarishni 
texnik  va  texnologik  qayta  qurollantirish  dasturi  xozirda  muvaffaqiyatli 
amalga  oshirilmoqda.  Amalga  oshirilayotgan  investitsiya  siyosati 
mustaqillikning  dastlabki  yillaridanoq  yoqili  energetika  va  don 
mustaqilligini  ta‟minlash,  iqtisodiyotda  tarkibiy  o„zgarishlarni  amalga 
oshirish, eksport salohiyatini oshirish va import o„rnini bosuvchi mahsulot 
ishlab chiqarishni ko„paytirish uchun ustuvor sohalarni qo„llab-quvvatlash, 
chet  el  investitsiyalarini  jalb  qilish  uchun  ochiq  eshiklar  siyosatini  olib 
borish  kabilarga  qaratildi.    Investitsiya  siyosatni  olib  borishda  quyidagi 
tamoyillarga asoslanildi: 

  belgilangan  davlat  ustuvorliklari  asosida  eng  muhim  tarmoqlar  va 
faoliyat sohalarini tanlab qo„llab-quvvatlash; 

  ijtimoiy ahamiyatli tarmoqlarni (sog„liqni saqlash ta‟lim, madaniyat 
va  h.k.)  aholi  turmush  darajasini  yaxshilish,  umrini  uzaytirish,  ijtimoiy 
jihatdan  keskin  tabaqalanishning  oldini  olish,  iste‟mol  talabining 
faollashuvini ta‟minlash maqsadida etarli darajada qo„llab-quvvatlash; 

  chet  el  investitsiyalarini  o„zaro  manfaatdorlik  asosida  ustuvor 
sohalarga jalb qilish; 

  potensial  investitsiya  resurslarini  savdo  sohasi  va  pul  bozoridan 
sanoat sohasiga qayta taqsimlash; 

  ilmiy  tadqiqot,  tajriba-konstruktorlik  ishlarini  qo„llab-quvvatlash, 
xorijdan  yangi  texnikalar  uchun  litsenziyalar  sotib  olish,  katta 
laboratoriyalarni  saqlab  turishga  quvvati  etadigan  yirik  korporatsiyalar 
tuzish orqali ishlab chiqarish kapitalini jamlash hisobiga intelektual kapital 
va ilmiy-texnik potensialni oshirish; 

  qishloq  xo„jaligi  mahsulotlari  va  mineral  xom  ashyo  resurslarini 
chuqur  qayta  ishlash  va  ularni  tashqi  bozorda  raqobatbardosh  bo„ladigan 
darajaga  olib  chiqishga  yo„naltirilgan  investitsiya  loyihalarini  qo„llab-
quvvatlash; 

  aholining  oziq-ovqat  va  iste‟mol  tovarlariga  bo„lgan  ehtiyojlarini 
qondirishga 
mo„ljallangan 
ishlab 
chiqarish 
quvvatlarini 
jadal 
rivojlantirishni investitsiyalar bilan ta‟minlash; 

---

~ 17 ~
 

 
investitsiya  jarayonlari  ishtirokchilarining  o„zaro  aloqalarini  tartibga 
solib turuvchi qonunchilik bazasini takomillashtirish.