Макроиқтисодиётга кириш.(2 соат)

Фанни ўрганиш услублари

Исталган муаммо ёки иқтисодий секторни ўрганар эканлар иқтисодчилар индуктив услубдан фойдаланадилар, яъни, улар маълумотлар, далилларни таҳлиллайдилар, тартибга соладилар ва умумлаштирадилар. Аксинча, дедуктив услуб аввал тахмин (гипотеза)нинг илгари сурилиши ва унинг даллиллар билан таққосланишини англатади.

Ушбу услублар ёрдамида олинган умумлаштиришни фақат иқтисодий ҳатти-ҳаракатни тушунтириш учунгина эмас, иқтисодий сиёсатни ишлаб чиқиш учун ҳам фойдалидир.

Индукция ва дедукция

• Дастлаб иқтисодчи аниқ иқтисодий муаммога тегишли далилларни аниқлайди ва таҳлиллайди, улар асосида иқтисодий принциплар, яъни, конкрет индивидлар ва институтлар ҳатти-ҳаракатига тегишли умумлаштиришлар шаклланади. Далиллардан принципларни келтириб чиқариш «иқтисодий назария» ёки «иқтисодий таҳлил» деб айтилади.
• Иқтисодий ҳатти-ҳаракатни ўрганишда иқтисодчилар далиллардан назарияга ва назариядан далилларга томон юришлари мумкин. Яъни улар ҳам индуктив, ҳам дедуктив услублардан фойдаланадилар.

Гипотеза, тахминни илгари сура олиш

• Дедукция ва индукция бир-бирига қарама-қарши эмас, балки бир-бирини тўлдирувчи изланиш услубларини.
• Дедуктив услубда илгари суриладиган гипотезалар иқтисодчиларга маълумотлар тўплаш ва тартибга солиш учун асос бўлиб ҳисобланади. Ўз навбатида далиллар, ҳақиқий дунё тўғрисида маълум тасаввурга эга бўлиш чуқур маънода тахминларни илгари суриш имкониятини яратади.

Синтез қила олиш

Таҳлилнинг вазифаси далилларни тартибга солиш, мазмунини очиш ва умумлаштиришдир. Принцип ва назариялар иқтисодий таҳлилнинг натижаси бўлиб далиллар тўплашга маълум тартиб, маъно бағишлайди, ўзаро боғлайди, алоқалар ўрнатади ва умумлаштиришлар келтириб чиқаради. Далиллар, яъни, алоҳида индивидларнинг ишлаб чиқариш, айирбошлаш, истеъмол жараёнларидаги ҳатти-ҳаракати вақт ўтиши билан ўзгариб бориши мумкин. Шунинг учун мавжуд принцип ва назарияларнинг ўзгариб турувчи иқтисодий муҳит билан доимий тарзда мутаносиблаштириб бориш керакдир.