Maktabgacha ta’lim yo‘nalishi 4-kurs 401-guruh talabasi Rajabboyeva Gulchexra Foziljon qizi

II BOB. MAKTABGA TAYYORLOV YOSH GURUHLARIDA TASVIRIY QOBILYAT VA IJODKORLIKNI RIVOJLANTIRISH MONITORINGINI OLIB BORISH METODIKALARI.
2.1.Maktabgacha yoshdagi bolalarni tasviriy qobilyat va ijodkorligini rivojlantirishda tasviriy faoliyatlarining o‘ziga xos xususiyatlari.
Shaxsning tasviriy faoliyati ijodkorlik qobiliyatini, tashabbuskorlik, havaskor ijrochilikning namoyon bo‘lishini, hissiy sezgirlikni shakllantiradi va har bir inson nima bilan shug‘ullanmasin, hayotda qaysi kasbni tanlamasin, shunday fazilatlarga muhtojdir. Zamonaviy insoniyat tarixi, HG Uellsning majoziy ifodasi bilan, ta'lim va falokat o'rtasidagi raqobatga aylanib bormoqda. Biz bu bayonotning chuqur mohiyatini ayni paytda to‘liq his qilmoqdamiz. Mamlakatimizda har bir insonning ta’lim va tarbiya tizimida o‘ziga xos fan – tasviriy san’at mavjud. Bu shaxsning sifat tomonlarini rivojlantirish uchun eng zarur mavzulardan biridir.(2) Tasviriy san’at vositasida tarbiyalangan shaxsning estetik qiyofasini nimalar xarakterlaydi? - Yuqori darajada rivojlangan ta'm. - badiiy taassurotlarga bo'lgan ehtiyojni rivojlantirish. - o'tmish san'ati va ularning yodgorliklari haqida bilim va tushuncha. - Badiiy ijodga organik ehtiyoj. - go'zallik hodisalariga qoyil qolishning baxtli tuyg'usi. Tasviriy san’at vositasida tarbiyalangan shaxsning axloqiy xarakteri nima bilan tavsiflanadi? - boshqalarga nisbatan faol mehribonlik. - rahm-shafqat, hamdardlik, birgalikda yaratish, o'zaro yordam ko'rsatish qobiliyati. - hamma narsaning universalligini his qilish. - Shaxsning, jumladan, tasviriy san’at vositasida rivojlanayotgan ruhiy qiyofasi nima bilan tavsiflanadi? - bilimga chanqoqning kuchayishi. - Bilimdon. - Mustaqil fikrlash. - Intellektual mustaqillik. - Hayot davomida ijodkorlikka chanqoqlik. Bularning barchasini inson o'zlashtiradi, agar uning yonida uning birinchi kunlaridan to oxirgi kunlarigacha turli xil ko'rinishlarda tasviriy san'at mavjud bo'lsa. Bolani shaxs sifatida tarbiyalash va rivojlantirishda tasviriy faoliyatning o'zi katta ahamiyatga ega. Ijodkorlik tabiatan insonga xosdir. Asosiysi, hayot sharoitlari, irodaning mavjudligi ma'lum bir shaxsda tabiatga xos bo'lgan qobiliyatlarni rivojlantirish imkoniyatini beradi. Ta’lim tizimimizda malakali pedagog kadrlar va ijodiy mehnat uchun moddiy-texnik baza mavjud bo‘lganda muvaffaqiyatli tasviriy faoliyat olib boriladi. Ijodiy shaxsni rivojlantirish uchun zarur bo'lgan badiiy qobiliyatlarning etakchi xususiyatlariga quyidagilar kiradi: Tasvir va original kompozitsiyani yaratish uchun asosiy, o'ziga xoslikni tanlashni ta'minlaydigan badiiy tasavvur va fikrlash. Vizual xotira, yorqin tasvirlarni yaratishga hissa qo'shadi, ularni badiiy tasvirga muvaffaqiyatli aylantirishga yordam beradi. Hissiy munosabat (ayniqsa, idrok etilgan va tasvirlangan hodisaga nisbatan rivojlangan estetik tuyg'ular). Rassom shaxsining irodaviy xususiyatlari, ijodiy g'oyalarning amaliy amalga oshirilishini ta'minlash. Shaxsning ijodiy qobiliyatlari rivojlanishining barcha bosqichlarida tasavvur, tafakkur, vizual xotira, hissiy va irodaviy kayfiyatning samarali mehnati muhim ahamiyatga ega. Keyinchalik, tarix va shaxsiy qirq yillik pedagogik tajriba misollarida 6 yoshdan pensiya yoshigacha bo'lgan o'quvchilar bilan tasviriy faoliyat sohasida biz shaxsning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishni tahlil qilamiz. Tarbiya va ta’lim tasviriy faoliyatning barcha turlarini adabiyot, musiqa, teatr, o‘lkashunoslik, tarix, tabiatshunoslik, ekologiya bilan uzviy bog‘lash orqali amalga oshirildi va amalga oshirildi. 6 yoshdan 15 yoshgacha (maktabgacha taʼlim muassasalariga tayyorgarlik guruhi, 1-8-sinflar) tasviriy faoliyat sohasida rivojlantirish va tarbiyalashni nazarda tutuvchi mualliflik dasturi ishlab chiqildi. [Bozhovich L.I. Shaxs va uning bolalik davrida shakllanishi]. Maktabgacha ta'lim Pedagogika tarixi isbotlaganki, ijodiy qobiliyatlarning rivojlanishi qanchalik erta boshlansa, tabiiy moyilliklar shunchalik tez rivojlanadi va hayotda kasb tanlash osonlashadi. Ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishning dastlabki bosqichida (bolalar bog'chasida) tasviriy san'at vositalari hissiy-majoziy fikrlashni rivojlantirishdir. Bolalarni jahon madaniyati bilan tanishtirish erta bolalikdan boshlanadi, chunki dunyoga kelgan har bir inson badiiy rivojlanish uchun ma'lum salohiyatga ega. Bu potentsialni ochish kerak. Asosiysi, bolaning "katta san'at" ga mustaqil kirib borishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish, bu yo'lni aniqlash va tasviriy san'at tushunchalari va atamalarini ochishdir. Tasviriy san'at vositasida bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish tizimini ishlab chiqishdagi yangilik. O'qituvchi tasviriy san'atning asosiy turlari, janrlari, rassomlar, grafikalar, haykaltaroshlar, dizaynerlar tomonidan qo'llaniladigan turli xil texnika va materiallarni bilishi kerak. Bolalar mahorati bilan ajralib turadi: syujet kompozitsiyasini (friz, ko'p qirrali, chiziqli) yaratish, turli materiallardan foydalangan holda loyihalash, faoliyatni erkin rejalashtirish, rasm chizish, modellashtirish va applikatsiya qilish. Maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish tizimi tarbiyachi tomonidan zarur psixologik qulaylik muhitini yaratish, chaqaloqni o'zi kabi qabul qilish zarurligiga ishonch hosil qilish orqali bolaning ijodiy salohiyatini ochishga asoslanadi. uning ijodiy qobiliyatiga ishonish va o'zini namoyon qilish uchun sharoit yaratish orqali. Maktabgacha tarbiyachining hissiyotliligi, bola qalbining sezgirligi, chaqaloqning bilimga intilishida hushyorligi va ta'sirchanligi kabi fazilatlaridan mohirona foydalanib, biz har bir bolaning turli yosh bosqichlarida potentsial rivojlanishini imkon qadar rag'batlantirishimiz kerak. Bolalarni "buyuk san'at" bilan imkon qadar erta tanishtirish kerak. Bolaning go'zallik olamiga mustaqil kirib borishi uchun tasviriy san'at tilini bosqichma-bosqich tushunish uchun ushbu yo'lning bosqichlarini: oddiydan murakkabga, xususiydan umumiygacha bo'lgan bosqichlarni belgilash orqali zarur shart-sharoitlarni yaratish kerak. Pedagog sinfda tasviriy san'at tushunchalari va atamalari bilan, hatto kichiklari bilan ham ishlashdan qo'rqmaydi, chunki bolalar quloq bilan idrok etish orqali tezda ko'nikadi va keyin ongli ravishda foydalanadi.
O'qituvchi uchun asosiy narsa tushunchalar va atamalarning ma'nosini tushunishdir, bu ularni bolalar xotirasida mustahkam saqlashga imkon beradi. O'qituvchi ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishni vizual faoliyatning "alifbosi" ni o'rgatishdan boshlaydi, ifodali vizual vositalar arsenalini asta-sekin kengaytiradi. Ushbu birinchi elementar qadamlar bolalarga texnologik, oqilona tasvir texnikasini o'zlashtirishga yordam beradi, ularsiz bolalarning fikrlari va fantaziyalarining parvozi mumkin emas. Bolalarning ijodiy salohiyatini rivojlantirishda rangning roli juda katta bo'lganligi sababli, o'qituvchi sinfda chiziqlar, dog'lar, bezak elementlari va ayniqsa rang kabi elementlarga katta e'tibor beradi. Bolaning xromatik ta'mini yaxshilash uchun quyidagi usullar qo'llaniladi: 1. rasmni bo'yashda siz boladan so'rashingiz mumkin (rangni tanlashda u qanday assotsiatsiyalarga ega, qanday rang hidlaydi, u qanday rang - issiqmi, sovuqmi, silliq, qo'pol yoki shaffofmi? solishtirish); 2. bolaning javoblari va chizilgan ob'ektning rangi o'rtasidagi yozishmalarga e'tibor bering va keyin yana topshiriqni bering, lekin allaqachon aksincha: shaffof (yoki porloq, sovuq yoki xushbo'y ob'ektni) chizish; 3. rang uyg'unligining barqarorligini tekshiring: qanchalik tez-tez, masalan, silliq narsalar sarg'ayadi, qo'pol narsalar yashilga aylanadi, issiq narsalar qizil rangga aylanadi va hokazo. Sinfda u yoki bu rang ularda qanday his-tuyg'ular va taassurotlarni keltirib chiqarishi haqida bolalar bilan muhokama qilish kerak, chunki bu rang bolaning qalam, cho'tka va chizish istagini uyg'otadi.