Maktabgacha yoshdagi bolalar o‘sishi va rivojlanishining asosiy qonuniyatlari

Bolalarda xamshiralik parvarishi ob'ektlari.
Bolaning shakllanishi ona qornidan boshlanib, to balog‘at yoshigacha davom etadi. Sog‘lom bolalar aksariyat katta qismini tashkil etadilar. Shuning uchun xamshiralik parvarishi turli darajadagi salomatlikka ega bo‘l gan bolalarning salomatligini tiklab olishda, qo‘l lab-quvvaqtlab turadi. Bolalardagi asosiy xususiyatlardan biri shuki, ular mutsaqil yashay olmaydilar va doimo kattalar yordamiga suyanadilar.
Bolalarda xamshiralik parvarishining maqsadi.
Oilada tug‘ilgan farzand o‘sish va rivojlanib borish jarayonida yaqinlari orasida ardoqda bo‘ladi. Birlamchi odamiylik xususiyatlari oilada shakllanadi, so‘ng atsa-sekinlik bilan hayotiy odatlar va ko‘nikmalar hosil bo‘l a boshlaydi. Bola daqiqa sayin o‘zgarib boradi va shakllanib borayotgan qobiliyatlari sezila boshlaydi. Bolaning tarbiyasi asosan ota- ona va qarindoshlari zimmasiga tushadi. Atrofdagilar esa shu ma'suliyatlarni ma'lum bir darajasini bajarishda muxim rol o‘ynaydilar. Bolalar bilan doimiy ravishda ishlayotgan hamshira ularni o‘sish va rivojlanish belgilarini tushunishi kerak. Atrofdagi odamlar bilan muloqot qilishi, ruxiy va jismoniy rivojlanish uchun har taraflama va individual yondoshishi kerak. Bolalarda hamshiralik parvarishi asosiy maqsadi, bolalarning sog‘lig‘ini tiklashga qaratilgan. 1986 yil Ottavada bo‘l ib o‘tgan butun dunyo Sog‘liqni Saqlash Assambleyasida shunday deyilgan: “Har bir bolaga yordam ko‘rsatish lozim, vaxolangki ular oila va atrofdagilar tasirida o‘z sog‘lig‘ini tiklab olsin, o‘sib, rivojlansin”.
Bola bilan muloqot qilish bosqichi so‘zlashuvning birinchi funksiyasi xisoblanib, xayotning birinchi yarmida bir nechta bosqichlarni bosib o‘tadi. 1 - bosqichda bola atrofdagilarning so‘zlashishini tushunmaydi va gapira olmaydi, ammo sekin – atsa so‘zlashish uchun unda qobiliyat xosil bo‘l a boshlaydi. 2 – o‘rinda so‘zlashish qobiliyati yanada takomillashib boradi, bola oddiy so‘zlashishni o‘rganadi. 3 – bosqich bolaning 7 yoshida shakllanib, atrofdagilar bilan bemalol muloqot qila oladi. Bu bosqich so‘zlashuvning asosiy muloqot bosqichi hisoblanadi. Kattalarni bolalarga nisbatan munosabati nafaqat ularning yoshiga, xulqi – atvoriga, shakllanishiga, ulardagi tug‘ilayotgan fikrlarga ham uzviy bog‘liqdir. Bularda o‘ziga nisbatan baxo berish kriteriyalari shakllanib borish jarayonida, atrofdagi odamlar, ulardagi fikrlarning to‘g‘ri ekanligini tasdiqlashlarini xoxlab boradilar. Maktabgacha bo‘l gan davrda shaxs, o‘z – o‘zini tushunish va dunyoni xis qilish tushunchalari xosil bo‘ladi. Bu bosqichlar birinchi navbatda bolaning umumiy psixologik rivojlanishi, psixologik vazifalarining shakllanishida, fikrlash va mutsaxkam xotiraga ega bo‘l ishda muxim o‘rin tutadi. Hayotining 1 – bosqichida u (onasi, otasi, buvisi, buvasi) bola ular bilan birinchi bor yuzma – yuz keladi, keyin esa atrof olamni taniydi, o‘zini o‘rab turgan narsalar uning quroli deb biladi.