Malayziya iqtisodiyoti va moliya tizimi

FarDU Sirtqi bo’limi

Iqtisodiyot yo’nalishi
19.36-guruh talabasi
Sevara Bahodirovaning
Moliya va soliqlar fanidan
“Malayziya iqtisodiyoti va moliya tizimi” mavzusida
Tayyorlagan mustaqil ta’lim
Ishi


Malayziya iqtisodiyoti va moliya tizimi
Malayziya – industrial-agrar mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda ishlab chiqarish sanoatining ulushi – 28,7 %, konchilik sanoatining ulushi – 9,3 %, qishloq xoʻjaligining ulushi – 17,3 %. Malayziyaning asosiy ekini – sholi boʻlsa ham, mamlakat ehtiyojini qondirmaydi. Mamlakat iqtisodiyotining eng muhim tarmogʻi kauchuk ishlab chiqarishdir. Bundan tashkari, kokos palmasi, ananas, kakao, choy, murch, sabzavot, mevalar yetishtiriladi. Chorvachilik suyet rivojlangan; koramol, choʻchqa boqiladi. Dengiz qirgʻogʻi yaqinida va darelarda baliq ovlanadi. Eksport uchun yogʻoch tayyorlanadi. Malayziya sanoatining asosiy tarmoqdari: elektrotexnika, neftni qayta ishlash, kimyo, metallurgiya, avtomobil, toʻqimachilik, oziq-ovqat sanoati; konchilikning asosiy tarmoqlari: neft, tabiiy gaz, qalay, temir va mis rudalari, boksit qazib chiqarish. Malayziya integral sxema, konditsioner, radio va teleapparaturalar ishlab chiqarish boʻyicha dunyodagi yetakchi mamlakatlardan biri. Yiliga 24,8 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi. Kauchuk, palma yogʻi, qalay eksport qilishda dunyoda oldingi oʻrinlardan birida turadi. Hunarmandchilik (ganchkorlik, zargarlik, kashtachilik va boshqalar) rivojlangan.
Temir yoʻllari uz. 2,2 ming, avtomobil yoʻllari uz. 52,5 ming km. Dengiz savdo flotining tonnaji – 2,9 mln. t. dedveyt. D yengiz portlari: Kelang, Jorjtaun, Kuantan, Kuala-Lumpur. Jorjtaun, Kota-Kinabaluda aeroportlar bor.
Malayziya chetga neft, elektron va elektrotexnika buyumlari, qishloq xoʻjaligi mahsulotlari, transport vositalari (jumladan, avtomobil), rezina texnika, toʻqimachilik mahsulotlari, poyabzal, kiyim-kechak sotadi; chetdan mashina uskuna, sanoat va optika jihozlari, transport vositalari, stanoklar, oziq-ovqat sotib oladi. Savdo-sotiqdagi asosiy mijozlari: Yaponiya, Singapur, AQSH, Yevropa Hamjamiyati mamlakatlari, Janubiy Koreya, Xitoy, Tayvan. Pul birligi – ringgit (Malayziya dollari).
Malayziya iqtisodiyoti 1970 yildan beri asosan xom ashyo (kauchuk va qalay) eksportiga asoslangan iqtisodiyotdan Janubi-Sharqiy Osiyodagi eng kuchli, diversifikatsiyalangan va eng tez rivojlanayotgan iqtisodiyotga aylantirildi. Birlamchi ishlab chiqarish muhim bo'lib qolmoqda: mamlakat kauchuk va palma yog'ining asosiy ishlab chiqaruvchisi bo'lib, katta miqdordagi neft va tabiiy gazni eksport qiladi va dunyodagi eng yirik tijorat manbalaridan biri qattiq daraxtlardir. Biroq, Malayziya iqtisodiy o'sishini ta'minlash uchun eksportga yo'naltirilgan ishlab chiqarishni tobora ko'proq ta'kidlamoqda. Nisbatan arzon, ammo o'qimishli ishchi kuchi, rivojlangan infratuzilma, siyosiy barqarorlik va qadrlanmagan valyutaning qiyosiy afzalliklaridan foydalangan holda Malayziya, ayniqsa Yaponiya va Tayvandan katta miqdordagi xorijiy investitsiyalarni jalb qildi.
1970-yillarning boshidan boshlab hukumat ijtimoiy va iqtisodiy qayta qurish strategiyasini qo'llab-quvvatladi yangi iqtisodiy siyosat (NEP) va keyinchalik yangi rivojlanish siyosati (NDP), bu iqtisodiy o'sish maqsadlari va boylikni qayta taqsimlash o'rtasida muvozanatni saqlashga intildi. Malayziya iqtisodiyotida azaldan mamlakatning Xitoy va Janubiy Osiyo ozchiliklari hukmronlik qilib kelgan. NEP va NDPNING maqsadi Malayziya va boshqa mahalliy guruhlarga katta iqtisodiy imkoniyatlar berish va ularni boshqarish va tadbirkorlik ko'nikmalarini rivojlantirish edi. Rasmiy iqtisodiy siyosat, shuningdek, xususiy sektorni qayta qurish jarayonida katta rol o'ynashga undadi. Ushbu siyosatning asosiy tarkibiy qismi ko'plab davlat sektori faoliyatini, shu jumladan milliy temir yo'l, aviakompaniya, avtomobil ishlab chiqaruvchi, telekommunikatsiya va elektr kompaniyalari.