Ma’lumotlar bazalari va katta hajmdagi ma’lumotlar bilan ishlash texnologiyalari Reja

5. MB tillarini qo'llab-quvvatlash. Ma'lumotlar bazalari bilan ishlash uchun odatda ma'lumotlar bazasi tillari deb ataladigan maxsus tillardan foydalaniladi. Dastlabki MBBTlar ixtisoslashgan bir nechta tillarni qo'llab-quvvatlagan. Ko'pincha, ikkita til - MB sxemasini aniqlash tili (SDL - Schema Definition
Language) va ma’lumotlarni manipulyatsiya qilish tilidan (DML - Data Manipulation Language) foydalanilgan. SDL asosan ma'lumotlar bazasining mantiqiy tuzilishini aniqlashga xizmat qilgan bo’lib, ya'ni, ma'lumotlar bazasi tuzilishi foydalanuvchilarga qanday ko'rinishda bo'lganligini ko’rsatgan. DML manipulyatsiya operatorlari to'plamini o'z ichiga olgan bo’lib, ya'ni, ma'lumotlar bazasiga ma'lumotlarni kiritish, o'chirish, o'zgartirish yoki mavjud ma'lumotlarni tanlashga imkon beruvchi operatorlar hisoblangan.
Zamonaviy MBBTlar odatda ma'lumotlar bazasi bilan ishlash uchun zarur bo'lgan barcha vositalarni o'z ichiga olgan yagona integral tilda ishlab, uni yaratishdan boshlab va ma'lumotlar bazalari bilan foydalanuvchi interfeysigacha o’z ichiga oladi. Hozirgi kunda eng keng tarqalgan relyatsion MBBT ning standart tili SQL (Structured Query Language) hisoblanadi. Keling, "til darajasida" qo'llabquvvatlanadigan relyatsion MBBT ning asosiy funksiyalarini sanab o'tamiz, ya'ni, SQL interfeysini ishlatishda qo'llab-quvvatlanadigan funksiyalar (agar foydalanuvchi relyatsion ma'lumotlar modeli asoslarini yaxshi bilmasa, avval u bilan tanishib chiqishi va shundan keyingina SQL tilining asoslarini ko'rib chiqishi mumkin).
Avvalo, SQL - bu SDL va DML birikmasi bo’lib; ma'lumotlar bazasining relyatsion sxemasini aniqlashga va ma'lumotlarni manipulyatsiya qilishga imkon beradi. Bunday holda ma'lumotlar bazasi ob'ektlarining nomlanishi til darajasida qo'llab-quvvatlanadi va SQL kompilyatori maxsus qo'llab-quvvatlanadigan xizmat katalog jadvallari asosida ob'ekt nomlarini ichki identifikatorlariga aylantiradi. MBBT (yadro) ning ichki qismi jadvallar nomlari va ularning ustunlari bilan umuman ishlamaydi.
SQL tilida ma'lumotlar bazasining yaxlitligi cheklovlarini aniqlash uchun maxsus vositalar mavjud. Shunga qaramay, yaxlitlik cheklovlari maxsus katalog jadvallarida saqlanadi va ma'lumotlar bazasining yaxlitligi til darajasida ta'minlanadi. Ma'lumotlar bazasini o'zgartirish operatorlarini kompilyatsiya qilishda SQL kompilyatori ma'lumotlar bazasidagi yaxlitlik cheklovlari asosida tegishli dastur kodini hosil qiladi.
Ma'lumotlar bazasi ob'ektlariga avtorizatsiya qilish SQL bayonotlarining maxsus to'plami asosida amalga oshiriladi. G'oya shundan iboratki, ma'lum bir SQL opretasiyasini bajarish uchun foydalanuvchi turli xil huquqlarga ega bo'lishi kerak. Ma'lumotlar bazasi jadvalini yaratgan foydalanuvchi ushbu jadval bilan ishlash uchun to'liq huquqlarga ega. Ushbu vakolatlarni to'liq yoki qisman boshqa foydalanuvchilarga berish huquqini o'z ichiga oladi. Foydalanuvchilarning huquqlari maxsus katalog jadvallarida tavsiflangan bo’lib; kirishni boshqarish til darajasida qo'llab-quvvatlanadi.
Har bir MBBT o'z ob'ekt turlarini qo’llashi mumkin.