Manbashunoslik
Download 6.7 Mb. Pdf ko'rish
|
Manbashunoslik. Madraimov A
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1.3.8. Strabon
|
1.3.7. Polibiy
Polibiy (m iloddan aw algi 201 — 120) — yirik yunon tarixchisi, 40 kitobdan iborat “ U m um iy tarix” asari bilan mashhur. U Yunoniston, Makedoniya, Karfagen, Misr, Suriya va Rimning 220—146-yillar orasidagi ijtimoiy-siyosiy tarixini o 'z ichiga oladi. U m u m iy tarix yo'nalishida yozilgan bu asarning katta qismi saqlanm agan, bizgacha faqat 1—5- kitoblargina yetib kelgan, xolos. P o li b iy n i n g “ U m u m i y t a r i x i ” d a liliy m a ’l u m o t l a r g a b o y lig i, voqealarning nisbatan xolisona yoritilishi bilan alohida ahamiyatga egadir. Unda Oks — Amudaryo va Yaksart — Sirdaryo haqida, Antiox 1 ning Baqtriya podshohi Eftidemga qarshi harbiy yurishi haqida muhim m a’lumotlar bor. “ U m um iy tarix” ning m atni 1889—1905-yillar orasida to 'rt jildda Leyptsigda chop etilgan. Uning inglizcha (V.R.Paton, London, 1922— 1927; ikkinchi nashri, London, 1957—1960) va ruscha (F.G .M ishchenko, 1—3-jildlari. М., 1890-1899) tarjimalari mavjud. O'z bekistonning qadimiy tarixini o'rganishda Yunoniston va Rim tarixchilarining asarlari benihoyat qimmatlidir. 128 Efor (m iloddan aw algi taxm inan 405—330-yillar), Klavdiy Ellian (taxminan milodning 170—235-yillari), aleksandriyalik Kliment (milodning II asri), Korneliy Tatsit (taxm inan milodning 56—1 17-yillari), Ksenefont (taxminan m iloddan aw algi 430—355-yiIlar), Plutarx (m ilodning 46— 127-yillari), Polien (m ilodning II asri) va boshqalarning asarlari ham ana shunday qimmatga egadir. G e o g ra f olimlardan Strabon va P tolom ey asarlari ham z o ‘r ilmiy qiymatga egadir. 1.3.8. Strabon Strabon (miloddan aw algi 63 — milodning 23) qadimgi Y unoniston- ning atoqli geograf olimlaridan, asli amosiyalik (P o n t podshohlarining qarorgohlaridan), nufuzli va badavlat oiladan chiqqan, m ash h u r yunon faylasufi Aristotelning (m iloddan awalgi 384—322) shogirdi, qariyb 80 yil u m r k o ‘rgan. Strabonni dunyoga tanitgan uning 17 kitobdan iborat “ G eografiya” nomli asaridir. Asarning 1—2-kitoblari “ M uqad d im a” deb ataladi va unda geografiya ilmi va uning hokimlar, sarkardalar va savdogarlar faoliyatidagi o ‘rni va roli haqida gap boradi. Eratosfen, Poseydon va Polibiyning Yer tuzilishi haqidagi t a ’limoti tanqid qilinadi, Yer yuzini tavsiflash haqida u m um iy tushuncha beriladi. 3—10-kitoblarida Yevropa mamlakatlarining tavsifiga, sh undan 8— 10-kitoblar Ellada va unga tutash mamlakatlarga bag'ishlangan. Asarda Osiyo mamlakatlariga katta o ‘rin berilib, ular to'g'risida 11—16- kitoblarda m a ’lumot berilgan. 17-kitob Afrika mamlakatlariga bag'ishlangan. Strabon Polibiyning “ U m im iy tarix”ini davom ettirib, unga miloddan awalgi 146—31-yillar orasida bo'lib o'tgan voqealarni qo'shgan. Afsuski, bu m uhim asar bizning zamonim izgacha yetib kelmagan, lekin uning ayrim qismlari, xususan O 'zbekiston tarixidan xabar beruvchi ayrim parchalar olimning “ G eografiya” nomli asariga kirib qolib saqlangan. S tr a b o n n in g “ G e o g r a f i y a ”sida G irk a n iy a , Parfiya, B aqtriya va M arg'iyonaning tabiiy holati, shaharlari, qisman ularga borish yo'llari, Oxa (Harrirud), Oks va Yaksart daryolari haqida, O'zbekistonning qadimiy xalqlari — sak, massaget, day, atasiya, toharlar ham da xorazmliklar va ularning kelib chiqishi, bu xalqlarning turmushi, urf-odati va e ’tiqodi, shuningdek Parfiya va Baqtriyaning miloddan awalgi III asrning birinchi choragidagi ichki ahvoli va o 'z a ro m unosabatlari haqida m uhim va qimmatli m a ’lum otlar mavjud. Strabonning ushbu asari 1844 va 1848-yillari Kram er va Myuller 129 |
