Маoруза (18)


Ўзаро зачетга асосланган ъисоб-китоб


Download 0.54 Mb.
bet27/53
Sana18.06.2023
Hajmi0.54 Mb.
#1566426
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   53
Bog'liq
III-кисм БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБИ

Ўзаро зачетга асосланган ъисоб-китоб шаклида корхоналарнинг ўзаро талабномаси бир хил суммага ыайтирилади, счетлар тўлиы тўланмайди. Хаыиыий тўлов ўртадаги фары суммасидагина олиб борилади. Корхоналар ўртасидаги ўзаро зачетга асосланган ъисоб-китоб банк томонидан белгиланган тартибда ва фаыат ўзаро талабномалар мавжуд бўлган таыдирда ташкил ыилинади, Агар зачет ыолдиьи ушбу корхона фойдасига бўлса, ыолдиы суммаси унинг ъисоб-китоб счетига ўтказилади, агар корхонанинг фойдасига бўлмаса, унинг счетидан тегишли корхона ъисоб-китоб счетига ўтказилади.
Ъисоб-китоб операцияларининг счетларда акс эттирилишини ыуйида кўриш мумкин (64, 65, 69, 71, 73, 75):


3. ХОДИМЛАР БИЛАН БОШЫА ОПЕРАЦИЯЛАР БЎЙИЧА
ЪИСОБ-КИТОБЛАР ЪИСОБИ

Корхона хизматчилари билан иш ъаыи, депонентлар ва моддий жавобгар шахслар бўйича ъисоб-китоблардан ташыари бошыа ъисоб-китоб турларини ъам амалга ошириш мумкин. Кредит ъисобига сотиб олинган товарлар бўйича ъисоб-китоблар, якка тартибда, ксюператив уй-жойлари сотиб олиш учун олинган ссудалар, материал йўыотишларни ыоплаш учун берилган суммалар бўйича ъисоб-китоблар одатда кўпроы, юзага келадиган ъисоб-китоблар xисобланади. Ушбу ъисоб-китобларни ъисобга олиш учун 73-«Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счетидан фойдаланилади.


Кредитга товарлар сотиб олишни хохлаган хизматчилар, ўзлари ишлайдиган корхона бухгалтериясидан кредитга товар сотиб олиш учун хизмат мансаби, иш ъаыи, нимани ва каердан сотиб олишини кўрсатувчи маoлумотномани олишлари керак. Маъдумотнома товар сотиб олиш ваытида дўконга топширилади. Дўкон тоширикнома-мажбуриятномани расмийлаштириб ъаридорнинг корхонасига жўнатади. Корхона ўз хизматчиси кредитга сотиб олган товар суммасини тўлик коплайди ва дўконга ўтказиб беради. Ушбу маысад учун корхона банкнинг шу маысад учун ажратилган маъсус ссудасидан фойдаланиши мумкинки, уни корхона ишчиларнинг иш хаыидан ушлаб колиш оркали коплайди. Агар корхона банк ссудаларидан фойдаланмаса, у холда товар учун олинган кредит иш ъаыидан ушлаб колиш оркали копланади. Бухгалтерия ъисобида буларнинг барчаси ыуйидаги бухгалтерия проводкалари билан акс эттирилади.
Банк кредитлари ъисобидан савдо ташкилотларининг тўлов хужжатлари асосида тўлов амалга оширилганда:
Д-т-73-«Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счети («Кредитга сотилган товарлар бўйича ъисоб-китоблар» субсчети),
К-т-93-«Ходимлар учун банк кредитлари»,
Хизматчиларнинг иш ъаыидан ушлаб колинганда:
Д-т-70-«Ходимлар билан меънат ъаыи бўйича ъисоб-китоблар» счети.
К-т-73-«Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счети («Кредитга сотилган товарлар бўйича ъисоб-китоблар» субсчети).
Банк ссудалари ыайтирилганда:
Д-т-93-«Ходимлар учун банк кредитлари» счети.
К-т-51- «Ъисоб-китоб счети».
Корхона банк ссудаларидан фойдаланмаса кредитга сотилган товарлар учун савдо ташкилотлари олдидаги ыарзларни ыоплаш учун хизматчиларнинг иш ъаыидан ушлаб ыолинганда ыуйидагача ёзувлар акс эттирилади:
Д-т-70-«Ходимлар билан меънат ъаыи бўйича ъисоб-китоблар» счетиэ.
К-т-76-«Ъар хил дебитор ва кредиторлар билан ъисоб-китоблар» счети.
Ушлаб ыолинган суммалар савдо ташкилотига ўтказиб берилганда:
Д-т-76-«Ъар хил дебитор ва кредиторлар билан ъисоб-китоблар» счети.
К-т-51-«Ъисоб-китоб счети».
Товарларни кредитга сотиб олган хизматчи ишдан бўшаган ваытда ыолдиы суммалар амалдаги ыонунчиликда белгиланган тартибда ушлаб ыолинади. Агар хизматчининг ыарзи тўлик тугатилмаган бўлса, бу хакда товарни кредитга сотган ташкилот хабардор ыилинади. Дўкон билан ъисоб-китоб тўлиы банк ссудалари орыали амалга оширилган бўлса, у холда хизматчи маoлум бир суммани корхонага кайтаради. Корхона эса ушбу суммани банкка ўтказиб беради.
Якка тартибдага ва кооператив турар жойни, бог уйларни сотиб олиш учун заемларни хизматчининг корхона орыали берилган мажбурияти асосида берилади. Хизматчиларнинг заем олиш хохишини билдириб езган аризаси асосида корхона шу маысад учун мўлжалланган банкнинг кредитларини олиши мумкин. Ушбу кредит суммалари ъисоб-китоб счетига келиб тушганда ыуйидагича бухгалтерия проводкаси беридади:
Д-т-51- «Ъисоб-китоб счети».
К-т-93- «Ходимлар учун банк кредитлари» счети.
Ъисоб-китоб счетига олинган кредит суммаси кассага олинганда ыуйидагича ёзув ыилинади:
Д-т-50- «Касса» счети.
К-т-51- «Ъисоб-китоб счети».
Хизматчиларга берилган кредит суммалари ыуйидагича акс эттиридади:
Д-т-73- «Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счети. («Берилган ыарзлар бўйича ъисоб-китоблар» субсчети).
К-т-50- «Касса» счети.
Ишчи ва хизматчилардан кредитни ыоплаш, ыайтириш бўйича амалга оширилган тўловлар ыуйидагича акс этгирилади:
Д-т-50-«Касса» счети (51-«Ъисоб-китоб счети», 70-«Ходимлар билан меънат ъаыи бўйича ъисоб-китоблар») ыабул ыилинган тўлов тартибидан келиб чиыыан xолда.
К-т-73-«Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счети («Берилган ыарзлар бўйича ъисоб-китоблар» субсчети).
Банк кредитлари тугатилганда (ыопланганда) ыуйидагича бухгалтерия ёзуви ыилинади:
Д-т-93- «Ходимлар учун банк кредитлари».
К-т-51- «Ъисоб-китоб счети».
Амалдаги ыонунчиликка мувофиы пулларнинг кам чиыиши, ыимматли ыоьозлар, товар материал бойликларининг бузилиши ва ўгирланиши натижасида корхонага етказилган зарар айбдор шахслардан ундириб олиниши керак. Ушбу ъисоб-китобларни амалга ошириш учун 73«Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счетининг 3«Моддий зарарни ыоплашга доир ъисоб-китоблар» субсчети ыўлланилади.Айбдорлар томонидан келтирилган зарарни ыоплаш учун берилган суммалар ыуйидагича акс эттирилади
Д-т-50-«Касса» еки 51-«Ъисоб-китоб счети».
К-т-73-«Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счети («Моддий зарарни ыоплашга доир ъисоб-китоблар» субсчети).
Иш ъаыидан ушлаб колинган суммалар бўйича ыуйидагича ёзувлар ыилинади:
Д-т-70- «Ходимлар билан иш ъаыи бўйича ъисоб-китоблар» счети.
К-т-73- «Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счети («Моддий зарарни ыоплашга доир ъисоб-китоблар» субсчети).
73-«Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счети («Моддий зарарни ыоплашга доир ъисоб-китоблар» субсчети) ъисобга олинган ыарздорлик суммасини ъисобдан чиыараетганда айбдор шахсдан ундириб олинаетган сумма ва унинг ъисоб баъоси ўртасидаги фары суммасига ыуйидагича проводка берилади:
Д-т-83-«Келгуси давр даромадлари» счети (камомадларнинг балансдаги ыиймати ва айбдор шахслардан ундириб олинадиган сумма ўртасидаги фары).Кт-80«Фоида ва зарарлар» счети,
Айбдор шахс томонидан келтирилган зарар ўз хохиши билан ыоплаш рад ыилинганда судга даoво билан мурожаат ыилинади. Ундириб олинадиган сумма суд томонидан рад этилганда, ушбу сумма 84-«Камомад ва моддий бойликларнинг бузилишидан кўрилган йўыотишлар» счетига ыайтидан тикланади ва ыуйидагича бухгалтерия ёзувлари билан расмийлаштирилади:
Д-т-84-«Камомад ва бойликларнинг бузилишидан кўрилган йўкотишлар» счети.
К-т-73-«Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китоблар» счети («Моддий зарарни коплашга доир ъисоб-китоблар» субсчети).
Хосил бўлган камомадни ъисобдан чиыариш тартиби бўйича корхона рахбарияти томонидан ыарор ыабул ыилинганда ыуйидагича бухгалтерия ёзувлари расмийлаштирилади:
Д-т-25-«Умумишлаб чиыариш ъаражатлари» еки
Д-т-2б-«Давр ъаражатлари».
К-т-84-«Камомад ва моддий бойликларнинг бузилишидан кўрилган йуыотишлар».
Ходимлар билан бошыа операциялар бўйича ъисоб-китобларнинг аналитик ъисобларини ъар бир дебитор бўйича 7-ведомостда, синтетик ъисоби эса 8-журнал-ордерда юритилади.



Download 0.54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling