MaâRİF (Mevlâna'nın Hocası) seyyid burhâneddin tiRMİZÎ Tercüme Ali Rıza karabulut

çıkarmıştır".
Yüce Allah: "İşte bunun sebebi, kâfirlerin bâtıla (asılsız şeylere) 
150 Sehl b. Abdullah Tüsterî. Erenlerin büyüklerinden bir zât olup; dayısı Muhammed b. Sevvâr ve Zünnû-ı 
Mısr! gibi meşhur mutasavvıflarla sohbetlerde bulunmuştur. Basra ve Abadan'da yaşamış olan Tüsterî, 283 
Hicrî tarihinde vefat etmiştir. (Tezkiretü'l-Evliya s.232; Tabakâtü's-Sûfiyye s.206) 
151 Sehl b. Abdullah Tüsteri'nin bu sözleri; Sülemi'nin Hakâyıku't-Tefsîr isimli eserinden iktibas edilmiştir. 

---

uymaları, müminlerin ise, Rablerinden gelen hakka (Kur'ana) uymuş 
olmalarıdır. Allah, insanlara misallerini böylece açıklar. (Çünkü kâfirler 
şeytana, müminler ise Kur'ana inanmışlardır)" buyurmaktadır. (Âyet 3)
Yani bu sapıklığın ve şükür bilmezliğin sebebi şuydu: O sapıklar ve şükür 
bilmez nankörler, boş şeylere uydular, nefislerinin istek ve arzuları ile meşgul oldular, 
bu istekler ise dini yönden gelip geçici olup boş şeylerdir. Onlar, nefislerinin sonu 
bulunmayan istek ve arzularına tapıyorlar, halbu ki onların bu istekleri, Tuzlu ve Acı 
suya benzer, ne kadar içersen iç, susuzluğu gidermez, içen kimseyi de kandırmaz.
Şeyh Ebû Muhammed Cafer el-Hazza,
152
bu âyetin tefsirinde şöyle demiştir: 
"Onların amelleri ve verdikleri sadakaları şu sebeble boşa çıkmaktadır: "Çünkü 
niyet, amel duvarının temelidir, eğer temeli sağlam atmazsan, üzerine yaptığın 
duvar yıkılır, bina da tamamlanamaz. Demek ki onların niyetleri bozuk olduğu için, 
amelleri makbul olmamıştır. Hani birisi mescide girer, gayesi namaz kılmak değil, 
birisinin ayakkabısını çalmaktır, onun mescide girmekten sevap umması, böyle bir 
ümide kapılması yersizdir.
153
Yüce Allah :"Onlar, Kur'anı düşünmüyorlar mı, yüksa kalpleri kilitli 
mi?" buyuruyor, (âyet 24)
Sehl b. Abdullah Tüsterî, bu âyetin tefsirinde şöyle demiştir: "Yüce Allah gönül 
hazinelerini yarattı ve hazîneleri kilitledi, İmanı da o kilide anahtar yaptı.Serî at 
sahibi olan veya olmayan bütün Peygamberlerin, Evliyanın ve Sıddîkların gönül 
kilitleri açılır, ancak bunlardan başkalarının, Âbidlerin, Zâhidlerin ve Âlimlerin gönül 
kilitleri tam olarak açılmaz, açılmadan da dünyadan göçüp giderler. Çünkü onlar, 
gönül anahtarlarını, akıllarından isterler bu yüzden de anahtarı yitirirler. Eğer 
anahtarı yüce Allah'ın lutfundan ve bağışından isteselerdi, bulurlardı.
Gönül kilidinin anahtarı öyle bir şeydir ki, yüce Allah'ın; Senin her hâlini, 
gönlüne gelen her şeyi, organlarının yaptıklarını, duyuların hissettiklerini, her nefes 
alıp vermede, ne görüyorsan, nasıl görüyorsan, neyi işitiyorsan, nasıl duyuyorsan, 
bunlardan başka neler yapıyorsan hepsini bildiğini, bütün organlarını ve bütün 
duyularını görüp gözettiğini, bilmendir.
154
Şeyh Ebû Bekir Muhammed b. Hâmid Tirmizî
155
 ise bu konuda şöyle demiştir: 
"Bu yolda yürüyenlerin ayaklarının kayması şu üç şeyden meydana gelir. Birincisi 
yüce Allah'ın bağışlarına, ihsanlarına şükretmekte kusur etmek; İkincisi yaptığı 
işlerde Allah'tan başkasının kınamasından korkmak; Üçüncüsü ise yüce Allah'tan 
başkasından bir şeyler ummak. Bu yolda ayaklarına gelen güç-kuvvet ise, kişinin her 
zaman için Allah'ın lutf una bakmasından, ilâhî lutfu görüp gözetmesinden, onun 
nimetlerine şükredip durmasından ileri gelmektedir. Bunun alâmeti ise, dâima 
kendisini kusurlu görmesi; kusurundan, günahından korkup ürkmesi, böylece de 
gönlünün huzura kavuşmasıdır. Bu durumda bilir ki yüce Allah onun rızkına kefildir, 
152 Şeyh Ebu Muhammed Cafer el-Hazzâ, Tasavvuf Erlerinin büyüklerinden olup, Şeyh Ebû Abdullah 
Muhammed b. Hafifin müridlerindendir. Cüneyd-i Bağdadî ve bu tabakadaki mutasavvıflarla sohbetlerde 
bulunmuş olup nihayet 341 Hicrî yılında Şîraz'da vefat etmiştir. (Tezkiretü'l-Evliya s.330; Nefehâtü'l-Üns 
s.298; Şeddü'l-izâr s.225) 
153 Şeyh Ebu Muhammed Cafer el-Hazzâ'nın bu sözleri, Sülemî'nin Hakâyıku't-Tefsir isimli eserinden iktibas 
edilmiştir. 
154 Sehl b. Abdullah Tüsterî'nin bu yorumu, Sülemî'nin Hakâyıku't-Tefsir isimli eserinden aynen iktibas 
edilmiştir. 
155 Şeyh Ebu Bekir Muhammed b. Hâmid Tirmizî; Dördüncü Hicrî Asırda yaşamış Horasan Şeyhlerinin ileri 
gelen-lerindendir. Büyük bir ahlaka sahipti. Ahmed b. Hadraveyh gibi şeyhlerden istifâde etmiştir.
(Tabakâtü's-Sûfiyye s.280) 

---

olur olmaz şeyler yüzünden irkilmez, fakirlikten korkmaz, gönlü rızık için titremez, 
eğer titrer ise, "Gönlüm neden rızık için titredi? diyerek, bunun