Marketing tadqiqotlari uslublari va turlari Reja: Marketing tushunchasi va uning mohiyati Marketingning asosiy tamoyillari

Marketingning asosiy rivojlanish bosqichlari.
Marketingni asosiy elementlarini tashkil topishi – bozorni tadqiq qilish va tahlil etish, narxni tuzilishi tamoyili; servis siyosati – (1809-1884) Sayrus Makkormek nomi bilan bog’lanadi. 1902 yildan boshlab AQSHning (Michigan, Kaliforniya, Illinoys) universitetlarida marketing muammolari bo’yicha («Tovarlar marketingi», «Marketing uslublari» fanlari va boshqalar) fanlar kiritilib, ma’ruzalar o’qitila boshladi.
1926 yilda AQSHda marketing va reklama milliy uyushmasi tashkil topdi, keyinchalik uning negizida Amerika Marketing jamiyati barpo yetildi, bu jamiyat 1973 yilda Amerika Marketing uyushmasi nomini oldi. Bir oz keyinroq bunday uyushma va tashkilotlar G’arbiy Yevropa mamlakatlari va Yaponiyada ham paydo bo’ldi. Xalqaro marketing tashkilotlari - Yevropa marketing va ijtimoiy fikr tadqiqotlari jamiyati, Xalqaro Marketing Federatsiyasi, Yevropa Akademiyasi va shunga o’xshashlar yuzaga keldi.
Marketingning asosiy tamoyillari:

1. 
   Iste’molchiga yo’naltirilganlik.
   
2. 
   Kelgusiga yo’naltirilganlik. Ishlab chiqaruvchi marketing faoliyatini qisqa muddatli natijalariga emas, balki uzoq muddatli natijalariga mo’ljalni olgan bo’lishi kerak.
   
3. 
   Oxirgi amaliy natijalarga erishishga yo’naltirilganlik.
   

Marketing faoliyati natijasi o’lchamli bo’lishi kerak (bozor ulushi, sotish hajmi, foydaning o’sishi).
Marketing tamoyillari marketing asosini va uning mohiyatini ochib beruvchi holat, talabdir. Marketingni mohiyati – tovar ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish albatta iste’molchiga, talab ishlab chiqarish imkoniyatlarini doimo bozor talabiga mo’ljallashdan iborat. Marketing mohiyatidan quyidagi asosiy tamoyillar kelib chiqadi:

• 
  iste’molchilarga nima kerak bo’lsa o’shani ishlab chiqarish kerak;
  
• 
  bozorga tovarlar va xizmatlar taklifi bilan emas, balki iste’molchilarn muammolarini yechish vositalari bilan ishlash;
  
• 
  tovar ishlab chiqarishni ehtiyoj va talabni tadqiq qilgandan so’ng tashkil etish kerak;
  
• 
  firmani ishlab chiqarish-eksport faoliyatining oxirgi natijalariga kontsentrlashganini kuchaytirish;
  
• 
  marketing kontseptsiyasi vositalarini qo’llash asosida marketing dasturini shakllantirishga olib keluvchi qo’yilgan maqsadlarga erishish uchun kompleks yondoshish va maqsadli dastur uslubini ishlatish;
  
• 
  tovarni iste’molchiga siljitishni barcha bo’g’inlarini marketing bilan qamrab olish maqsadida bir vaqtni o’zida maqsadli yo’naltirilgan ta’sir asosida bozor talabiga mos keluvchi tovar ishlab chiqarish strategiya va taktikasini qo’llash;
  
• 
  korxona faoliyatini va marketing xizmatini bozorda tovar xulq-atvorini bashorat qilishi va strategik rejalashtirishni amalga oshirish asosida samarali kommunikatsiyani uzoq muddatli istiqboliga mo’ljal olish;
  
• 
  tovarni yashash davrini barcha bosqichlarini ishlab chiqarish va tovar taqsimlashni ijtimoiy va iqtisodiy omillarini hisobga olish;
  
• 
  tashkilot va tarmoqlar rejasiga nisbatan bozorni birlamchi ekanligini eslash;
  
• 
  talab va taklifni balanslashtirish maqsadida rejalarni tarmoqlararo koorrdinatsiyalash va o’zaro ta’sirini ushlab turish;
  
• 
  tovar bozori yoki firma imiji (obro’yi) va raqobatli afzallikni qidirish va shakllantirish jarayonida aniq holatda agressivlikka, hujumkorlikka, faollikka intilish, umumiy holda marketingning asosiy tamoyillari – bu bozorni bilish, unga moslashish va bozorga ta’sir o’tkazishdan iborat.
  

Xulosa qilib aytganda, marketingning mohiyati va maqsadlaridan quyidagicha asosiy tamoyillari kelib chiqadi:

• 
  iste’molchilarga yo’naltirilgan tamoyil, ya’ni iste’molchi sxohdir;
  
• 
  istiqbolga yo’naltirilgan tamoyil, ya’ni sub’ekt faoliyati istiqbolga yo’naltirilgan bo’lishi zarur;
  
• 
  pirovard ko’rsatkichga erishishga yo’naltirilgan tamoyil, ya’ni bozor hissasini, foydani oshishi va hokazolar.
  

Marketing kontseptsiyasini olib borish uchun marketing funktsiyalarini amalga oshirish orqali hal etiladi. Marketing funktsiyalari quyidagi guruhlarga bo’linadi:

• 
  marketing tadqiqotlari;
  
• 
  mahsulot assortimenti ishlab chiqarish sohasini rivojlantirish;
  
• 
  sotish va taqsimot funktsiyasi;
  
• 
  tovarni siljitish;
  
• 
  narxni tashkil etish funktsiyasi;
  
• 
  marketing-menejment funktsiyasi.
  
• 
  xalqaro bozorni tahlil etish;
  
• 
  sotish bozorini tadqiq etish;
  
• 
  iste’molchi ehtiyojlarini tadqiq etish;
  
• 
  marketing operatsiyalarini o’rganish;
  
• 
  axborot to’plash va qayta ishlash;
  
• 
  marketing-miks kompleksini tadqiq qilish;
  
• 
  raqobatlarni o’rganish;
  
• 
  benchmarketing;
  
• 
  talabni va sotishni bashorat qilish va boshqalar o’rganiladi.
  

Tahliliy funktsiyada tashqi muhit omillari, bozor, uning elementlari va holati, iste’molchilar, bozorni tuzilishi, tovar va tovarni tuzilishi, shuningdek firmaning ichki muhiti tahlil qilinadi. Bunda firma rahbariyati tomonidan nazorat qilinadigan omillar- texnologik jarayon, moliyaviy ahvoli, tashkiliy tuzilish, bozorni tanlash va boshqalar hisobga olinadi.
Tashqi muhit omillariga iste’molchilar, raqobat hukumat, iqtisodiyot, texnologiya, mustaqil ommaviy axborot vositalari kabi nazorat qilinmaydigan omillar kiradi.