Marketing tizimida tovar siyosati va xizmatlar assortimentini shakllantirish Masharipova Gulnoza

Marketing tizimida tovar siyosati va xizmatlar assortimentini shakllantirish

Masharipova Gulnoza

Reja:

• 1. Tovar- marketingning asosiy tushunchalaridan biri sifatida.
• 2. Tovarlarning iste`mol qiymati.
• 3. Tovarlarning tasniflanishi va tovar assortimenti.

Tovar marketing kompleksining markaziy elementi hisoblanadi. Narx, sotish va siljitish aynan tovarga asoslanadi. Amerkalik marketolog S.Maljaro “Agar tovar xaridorning talabini qondirmasa, u holda marketing tadbirlari uchun hyech qanday qo’shimcha xarajatlar raqobatli bozorda uning mavqyeini yaxshilay olmaydi” – deb ta’kidlab o’tgan.

Tovar marketing kompleksining markaziy elementi hisoblanadi. Narx, sotish va siljitish aynan tovarga asoslanadi. Amerkalik marketolog S.Maljaro “Agar tovar xaridorning talabini qondirmasa, u holda marketing tadbirlari uchun hyech qanday qo’shimcha xarajatlar raqobatli bozorda uning mavqyeini yaxshilay olmaydi” – deb ta’kidlab o’tgan.

Tovar deb ma`lum bir ehtiyojni qondirishni maqsadida bozorga sotib olish, foydalanish va iste`mol qilish uchun taklif etilayotgan mahsulot tushuniladi.Mahsulotga narx belgilanishi va bozorga taklif etilishi bilanoq tovarga aylanadi.

Marketing tizimida tovar tushunchasiga turli xil jismoniy obyektlar, xizmatlar, shaxslar, joylar, tashkilotlar va g’oyalar tenglashtiriladi.

Tovar va unga tenglashtirilgan boshqa obyektlarning bozorda tovarga aylanishi uchun uchta belgisi bo’lishi kerak. Bu belgilarga quyidagilar kiradi:

• foydalilik;
• bozordagi obro’-e’tibor;
• to’g’ri keladigan narx.

Marketing tizimida tovarning xususiyatlarini rivojlantirish va

takomillashtirish bo’yicha qaror qabul qilish uchun foydalilik, bozordagi

obro’-e’tibor, to’g’ri keladigan narx belgilar asos bo’lib hisoblanadi

F.Kotlerning tasnifiga ko’ra tovar uch guruh alomatlar (o’lchamlar)ga ega:

• 1. Tovarni yaratish g’oyadan, ya’ni iste’molchi oladigan asosiy

manfaatni aniqlashdan boshlanadi. G’oya, albatta, biror tayanch

ehtiyojga qaratilishi kerak.

• 2. Tovarning texnik tasnifi, dizayni (go’zalligi), narxi, o’rami,

markirovkasi, uslubi va sifati haqidagi savollarni, ya’ni real

bajarilishini har tomonlama o’ylab ko’rish kerak.

• 3. Tovarni sotish, yetkazib berish va o’rnatish, sotishdan keyingi

xizmat ko’rsatish, kafolatlar, kreditlash va rag’batlantirish, ya’ni

yordamchi kuch (quvvatlangan tovar) haqida oldindan o’ylash kerak

F.Kotlerning tasnifi boʻyicha tovarning 3 darajasi.

Tovar - murakkab ijtimoiy-iqtisodiy kategoriya hisoblanadi. Tovar deb sotish uchun ishlab chiqarilgan mehnat mahsuliga aytiladi. Tovarlar qiymat va iste’mol qiymatiga ega bo’ladi. Tovarlarning iste’mol qiymatini tovarlar ekspertizasi fani o’rganadi.

• Tovar - murakkab ijtimoiy-iqtisodiy kategoriya hisoblanadi. Tovar deb sotish uchun ishlab chiqarilgan mehnat mahsuliga aytiladi. Tovarlar qiymat va iste’mol qiymatiga ega bo’ladi. Tovarlarning iste’mol qiymatini tovarlar ekspertizasi fani o’rganadi.

Tovar siyosati quyidagilarga yo’naltirilgan bo’ladi:

• tovar birinchi navbatda iste’molchilar ehtiyojini qondirishga

yo’naltiriladi;

• korxona texnologik bilimlari va tajribasidan optimal foydalanish;
• faoliyatning moliyaviy natijalarini optimallashtirish;
• amaldagi tovarni sotish bozorlarini diversifikasiyalash orqali yangi

xaridorlarni jalb qilish

Tovarlarning iste’mol qiymati 2 tarkibiy qismdan iborat bo’ladi:

• Mahsulot sifati - mahsulotning o’z funksiyasiga ko’ra ayrim

ehtiyojlarni qondirishini ta’minlay oladigan xususiyatlar yig’indisidir.

• Tovarlar assortimenti deb, biror belgi bo’yicha bir-biriga o’xshash

tovarlar turlarining yig’indisiga aytiladi. Odatda turli o’lchov va ko`rinishdagi bir xil funksional xususiyatlarga ega tovarlar assortimentni tashkil qiladi.

Marketingda tovar qator belgilari bo’yicha guruhlanadi. Tovarlar ishlatilish muddatiga qarab quyidagi uch guruhga bo’linadi:

1. Uzoq muddat ishlatiladigan tovarlar. Bu guruhga kiyimkechaklar, sovutgichlar, mashinalar va boshqa tovarlar kiradi.

2. Qisqa muddatda foydalaniladigan tovarlar. Bu tovarlar bir yoki

bir necha marta ishlatiladi. Bularga pivo, sovun, tuz, oziq-ovqatlarning

boshqa turlarini kiritish mumkin.

3. Xizmatlar – insonga foydali natija va qoniqish beradigan xatti-harakatlar. Bularga sartaroshxonada soch oldirish, kiyim tikish, soatlarni tuzatish kabilarni misol qilib keltirish mumkin.

Tovar bilan bog’liq elementlardan biri uning markasi hisoblanadi.

Tovar bilan bog’liq elementlardan biri uning markasi hisoblanadi.

Marka – bu nom, atama, belgi, rasm, simvol bo’lib, u muayyan tovarni identifikasiyalashda qo’llaniladi. Bu bilan Tovar raqobatchilar tovaridan osongina farqlanadi. Markali Tovar tovarlarning umumiy massasi orasidan yaqqol ko’rinadi, iste’molchilar ongida u ijobiy tasavvurga egadir.

Dunyoga mashhur tovar markalari

Xizmatlar assortimenti - iste’molchilarga taqdim etiladigan xizmatlar to‘plami. Tafsilotlar darajasiga ko‘ra, xizmatlar doirasi uchta asosiy turga bo‘linadi: guruhlar, tashqi ko‘rinish va ichki spesifikatsiyasi bo‘yicha.

Xizmatlar assortimenti - iste’molchilarga taqdim etiladigan xizmatlar to‘plami. Tafsilotlar darajasiga ko‘ra, xizmatlar doirasi uchta asosiy turga bo‘linadi: guruhlar, tashqi ko‘rinish va ichki spesifikatsiyasi bo‘yicha.

Tovar assortimenti – bu ma’lum bir belgi bilan birlashgan bir qancha tovarlar guruhining yig’indisidir. Masalan, poyafzal tovarlar assortimenti, yaxna ichimliklar assortimenti va boshqalar.