Маркетинг

Маркетинг
 
 
 
90 
шартномаси белгиланган муайян шартларда сотади. Шартномада жунатилган товар 
номи, нархи, сотиш муддати ва бошқалар кўрсатилган бўлади. Консигнатор ташқи 
савдо ишларидаги комиссионерларнинг кўринишларидан бири, лекин у товарлар 
савдосини консигнат белгилаган нархларда, унинг ҳисобига, аммо ўз номидан олиб 
боради. 
Агентлик ҳаракат (иш)лари - принципиал деб аталадиган бир томоннинг 
агенти (савдо ва тижорат) деб топширигидан иборат. 
Саноат агенти муайян жойларда ўзаро рақобатда бўлмаган бир қанча 
саноатчилар товарларни сотиш билан шуғулланадилар. Аксарият ҳолларда савдо 
агентлари коммивояжерлар деб юритилади. 
Коммивояжер - савдо фирмасининг тайёр агенти намуналари, 
Брокерлик савдо - воситачилик ишлари воситачи - брокер орқали сотувчи ва 
харидор (суғуртачи билан суғурта қилдирувчи, кема эгаси билан кемани ижарага 
олувчи) ўртасида алоқа ўрнатишдан иборат. Брокернинг қайси йўналишида 
фаолият олиб боришидан ва у кимнинг номидан иш қўришдан катъи назар, у 
ҳамиша фақат тор юридик маънодаги воситачи тарзида иш олиб боради. Брокер 
хеч қачон шартномадаги томонлардан бири бўла олмайди, фақат томонларни ўзаро 
учраштириш, шартнома тузишга ёрдамлашиш вазифасини бажаради. 
11. 
3. Савдо қилишнинг янги турлари ва усуллари 
Савдо қилишнинг янги турларига интернет, электрон почта, тўғри маркетинг, 
франчайзинг ва бошқаларни киритиш мумкин. 
Интернет орқали савдо қилиш ҳозирги пайтда замонавий савдо қилиш тўғри 
ҳисобланади. Жуда кўп фирмалар интернетда маҳсулотларини таклиф қиладилар. 
Истеъмолчилар ўзларига керакли маҳсулотни ўзларининг компьютери орқали 
буюртма бериб сотиб олишлари мумкин. Интернет орқали савдонинг устунлик 
томонлари бу биринчидан, вақт тежалади, иккинчидан воситачиларсиз тўғридан-
тўғри илғаб чиқарувчидан олиш имконияти пайдо бўлади. 
Тўғри маркетинг – бу харидор билан турли воситалар билан тўғридан-тўғри 
мулоқот бўлиб, харидорни маҳсулотни сотиб олишга ишонтиришдан иборатдир. 
Франчайзинг – бу савдо қилиш усулининг замонавий шаклларидан бири 
бўлиб ҳисобланади. Бунда франчайзинг фирмаси франчайзер фирмасининг товар 
маркаси, номаланиши, ва рекламасидан фойдаланиб, товарни ишлаб чиқариш, 
тақсимланиши, сотиш ва таклиф этилишида бевосита қатнашади. АҚШда чакана 
савдонинг 50 % қисми франчайзинг тизими орқали амалга оширилади
57
. 
Ҳозирги вақтда чакана савдода товар сотишнинг қуйидаги усулари 
қўлланилади: 

товарни пештахта орқали сотиш 

товарни харидор ўзига-ўзи хизмат қиладиган усулда сотиш 

товарни очиқ ёйиб қўйиб сотиш 

товар наъмуналарини кўрсатиб сотиш 

товарни аҳолининг буюртмасига мувофиқ сотиш. 
Товарни пештахта орқали сотиш – товар сотишнинг одатдаги усули бўлиб, 
унда харидорларга хизмат қилиш жараёнининг деярли ҳамма асосий элементлари, 
57
Котлер Ф. Основы маркетинга. Учебное пособие. –М.: Издательский дом «Вильямс», 2010. – 656 с. 

---