Ma'ruza №1 kimyo fanining asosiy tushuncha va qonunlari

Kimyo fanining asosiy tushuncha va qonunlari. Atom - molekulyar 
ta’limot. Atom – molekulyar ta’limotni dastlab M.V.Lomonosov (1741 y.) 
ishlab chiqdi va keyinchalik J.Dalton rivojlantirdi. Atom - molekulyar 
ta’limotdan quyidagi xulosalar kelib chiqadi. 
1.Moddalar-molekulalardan, molekulalar esa atomlardan tarkib topgan. 
2.Molekula va atomlar to‘xtovsiz harakatda bo‘ladi. 
3.Molekula va atomlar aniq massa va o‘lchamga ega. 
4.Oddiy moddalar bir xil element atomlaridan, murakkab moddalar har xil 
element atomlaridan tashkil topgan. 
Molekula – ayni moddaning tarkibini va kimyoviy xossalarini o‘zida 
saqlaydigan, bir nechta atomlardan tarkib topgan va mustaqil mavjud bo‘la 
oladigan eng kichiq zarrachadir. 
Atom – molekulyar ta‘limot nuqtai nazaridan atomlarning har qaysi alohida 
turi kimyoviy element deyiladi. Element – ma‘lum xossalarga ega bo’lgan 
atomlar turidir. 
 
Atomning eng muhim xarakteristikasi uning yadrosining musbat zaryadi 
bo’lib, u son jihatdan elementning tartib raqamiga teng. Yadro zaryadining 
qiymati atomlarning har xil turlari uchun bir – biridan farq qiluvchi belgisi 
hisoblanadi, bu esa element tushunchasiga ancha to’liq ta‘rif berishga imkon 
beradi. 
Kimyoviy element – bu yadrosining musbat zaryadi bir xil bo’lgan 
atomlarning muayyan turidir. 
Oddiy moddalar molekulasi bir xil elementning atomlaridan (N
2
, O
2
, N
2
, 
CI
2
va boshq), murakkab moddaning molekulasi esa ikki yoki bir necha xil 
elementning atomlaridan (masalan, suv H
2
O vodorod va kislorod atomlaridan) 
tarkib topgan bo’ladi. 

---

Kimyoning asosiy qonunlari quyidagilar: moddalar massasining saqlanish 
qonuni, tarkibning doimiylik qonuni, karrali nisbatlar qonuni, hajmiy nisbatlar 
qonuni, Avagadro qonuni, Ekvivalentlar qonuni.