Маъруза №1 Кириш қисми. Юқумли касалликлар умумий патологияси кириш маъруза режаси

Маъруза №13


КЎКЙУТАЛ (КОКЛЮШ)


КЎК ЙЎТАЛ
Маъруза режаси :
1. Кириш, тарихий маълумот. 5мин.
2. Этиологияси. Эпидемиологияси 10 мин.
3. Патогенез, патанатомияси. 10 мин.
4. Клиникаси, клиник таснифи. 25 мин.
6. Ташхисоти, киёсий ташхисоти. 15 мин.
7. Даволаш асослари. 15 мин.
8. Профилактикаси. 10 мин

ПАРАКЎКЙЎТАЛ (PARA PERTUSSIS)

Этиологияси. Қўзғатувчиси ўз хусусиятига кўра, кўкйўтал таёқчасига ўхшаш бўлиб, у кўкйўталдан фа-қат серологик йўл билан ажралиб туради. Эпидемиоло-гияси худди кўкйўталники кабидир. Инфекция ҳаво-томчи йўли билан юқади. Худди спорадик касаллик-даги хусусиятлари кузатилади. Қўкйўтал билан оғриган-лар паракўкйўтал билан кам ҳолларда касалланадилар, чунки баъзи иммунитет иккала касаллик учун ҳам бир-дек таъсир этиши мумкин.
Клиникаси. Касалликнинг инкубацион даври 7 кун-дан 15 кунгача (ўртача 10—11 кун) давом этади. Хас-талик кўпгина ҳолларда енгил ўтади ва баъзан кўкйў-талнйнг енгил турларини эслатади. Иситма одатда нор-мал ёки субфебрил, йўтал эса худди кўкйўталдагидек бўладй, баъзи ҳолларда трахеал хусусият касб этади. Касаллик турлича давом этиб, 2—3 кундан 3 ҳафтагача
69
Давоси. Даволаш болалардаги бошқа ичак каса. ликлари каби олиб борилади. Антибиотиклардан (кол мицик, гентамици, канамицин ва иолимиксин суль бир суткада 1 кг тана оғирлигига 25—50 мг ҳисобидг юбориб 5—7 кун даво қилинганда яхши натижа б ради.
Профилактикаси. Касаллиқнннг профилактикаснД^ чақалоқларни тўғри эмизиш, кун тартибига амал қилнД юксак турмуш гигиенаси, ўткир ичак касаллиги билан\ оғриган беморларни диагностика бўлимига дарҳол ало-ҳида ётқизиш муҳим ахамиятга эга. Мактабгача бола-лар муассасаларига ва мактаб интернатига қатнайдиган болалар каслхонадан чиқарилишидан олдин патоген ичак таёқчаси бор йўқлигига бир марта текширилганда манфий натижа олиниши лозим. Бемор бола аниқланган болалар муассасалари дезинфекция қилинади. Бемор билан мулоқотда бўлган болалар бактериологик тек-ширилади.
КЎКЙЎТАЛ (PERTUSSIS)
Этиологияси. Нафас йўллари, марказий нерв систе-маси зарарланиши ва спазматик йўтал билан кечадиган касалликдир. Кўкйўтал ва паракўкйўталнинг клиник кўринишлари ўхшашдир.
Кўкйўтал қўзғатувчиси ҳаракатсиз, грамманфий та-ёқча бўлнб, глицерин-картошка-қонли агарда. яхши ўса-ди. Қўзғатувчи ўсиш жараёни ва ҳаёти давомида ўзидак токсинли моддалар ажратиб чиқаради.
Эпидемиологияси. Касаллик манбаи энг биринчи кундардан то касалликнинг спазматик давригача, яъни 3—4 ҳафтагача инфекция тарқатиб юрадиган бемор одамлар, Касаллик яширин ва симптомсиз кечганда катта эпидемиологик аҳамиятга эга бўлиши мумкия. У ҳаво-томчи йўл билан, асосан беморлар билан бево-сита алоқада бўлганда юқади. Хасталикка мойиллик чақалоқлардан тортиб катта ёшли одамларда ҳам куза-тилади. Касалланиш 1 ёшдан 5 ёшгача бўлган болалар ўртасида кўпроқ қайд этилади. Кўкйўтал билан оғриган бемор тузалиб кеггандан сўнг, унда турғун иммунитет пайдо бўлса-да, баъзан иккиичи маротаба касалланиш ҳолларн ҳам кузатилади.
Патогенези. Юқори нафас йўллари шиллиқ қавати инфекциянинг кириш дарвозаси бўлиб хнзмат қилади. Касаллик патогенезида ўз ҳаёти давомида токски ажра\ тиб .чиқарадиган кўкйўтал микробининг аҳамияти кат-та. Нафас йўлларидаги нерв рецепторларининг узоқ вақт мудом таъсирланиб туриши натижасида нафас марка-зида аста-секин домий қўзғалиш ўчоғи шакллана бош-лайди. Шундай қилиб, йўтал талваса тусини олади ва кўкйўтал учун характерли бўлган қатор синдромлар (артериал боскмнинг ошиши, қайт қилиш, титраб-қақ-шаш) пайдо бўлади. Қасаллик жараёнида аста-секин гипоксемия ҳодисаси ривожланиб боради, ўз навбатида нафас олиш ва қон айланиши бузилиши кучайиб бо-ради.
Қлиникаси. Касалликнинг инкубацион даври 3 кун-дан 15 кунгача, ўртача 5—8 кун давом этади. Касаллик кечиши уч даврга бўлинади: катарал, спазматик ва ту-залиш даври. Катарал давр қуруқ йўтал пайдо бўлиши„ бошида типик бўлмаган, баъзан иситманинг озгина ошиши, озгина билинадмган катарал ҳодисалар билан характерланади. Қейинги кунларда йўтал бўғиқ тус олади, кейин эса хуружсимон тус олиб, 10—12 кундан кейин спазматик йўталга айланади, бунда тез-тез кўтал силкннишларига хос Зўлган қисқа-қисқа конвульсив йў-тал тутиб, у пафэс ичига кетяб қоладигандек (реприз) чийиллаш билаи кечади, уиинг кетидан яна йўтал сил-кинишлари ва яна реприз бўлиб давом этаверади. Йўтал хуружлари ёпишкоқ балғам ажралиши ва кўпинча қайт қилиш билан давом этади. Беморларнинг юзи шишин-қираб қолади, терида ва склераларда қон қуйилиб қо-лиши кузатилади.
Тил юганчасида оқ караш қопланган ярача (тиши чиққан болаларда) аниқланади. Қонда ЭЧТ (эритро-цитлар чўкиш тезлиги), нормал ёки секинлашган лей-коцитоз қайд этилади. Спазматик давр 2 ҳафтадан 8 ҳафтагача ва ундан кўпроқ давом этиши мумкин. Ху-ружлар орасидаги даврда болалар ўзларини яхши ҳис этадилар. Кейин касалликнинг тузалиш даври бошла-нади, йўтал камая бошлайди. Қасаллик клиник жиҳат-дан енгил кечадиган, ўртача оғир ва оғир кечадиган турларга бўлинади. Яширин ва абортив кечадиган, йў-тал бўлмаган ёки кучсиз бўлган ҳолларда касаллик спазматик босқичига етмасдан ўтиб кетиши мумкин. Касаллик асоратлари, кўпинча ёш болаларда пневмония ёки нерв системаср! зарарланиши ҳолида намоён бўлади. Майда ўчоқли пневмония чўзилиб кетиши билан ажра-либ туради, у сурункали бўлиб қолиши мумкин. Кўпинча хасталик кўкйўтал жараёнида ўпканинг маълум бир қисмида ҳосил бўлган ателектазлар фонида келиб чива ундан купроққа чўзилади. Қонда баъзан лейкоцитоз ва лршфоцитоз^аниқланади. Камдан-кам ҳолларда асо-рат беради. Кўкйўталдан бактериологик ва серологик • текшириш орқали дифференциалланади.