Маъруза №1 Кириш қисми. Юқумли касалликлар умумий патологияси кириш маъруза режаси


Download 1.3 Mb.
bet71/85
Sana02.05.2023
Hajmi1.3 Mb.
#1423009
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   85
Bog'liq
Юқумли касалликлар умумий патологияси

Серологик диагностика усуллари.
Серологик диагностика усуллари хам бемор организмида пайдо буладиган махсус антителоларга асосланган.
Серологик диагностика усуллари амалий врачлар доирасида бактериологик усулларга нисбатан кенг таркалган булиб, хар бир касалхонанинг лаборатория шароитида кулланилиши мумкин.
Райт реакцияси куйидагича бахоланади.
Агглютинация титри 1:50 булса, натижа гумон хисобланади, агглютинация титри 1:100 булса кучсиз мусбат, 1:200 - 1:400 булса мусбат реакция, 1:800 - 1:1600 ва ундан юкори булса реакция ута мусбат деб хисобланади.
Хеддельсон - Кайтмазова реакшгяси.
Бу реакциянининг райт реакциясидан устунлиги шундаки, методикаси жихатидан жуда оддий ва осон, натижаси эса тез вакт ичида аникланади. Щунингдек жуда сезувчан ва спецефик реакциядир. Хеддельсон реакциясининг сезувчанлиги текширилаётган кон ардоби ва антигеннинг юкори концентрациясида ишлатилишига боглик. Бу реакция касалликнинг бошлангич даврида мусбат натижа бера бошлайди ва куп вактгача хатто бемор тузалиб кетгандан сунг бир неча йиллар мобайнида мусбат натижа бера олади. Шунингдек реакциянинг камчилиги шундаки, касалликнинг давомига караб касалликнинг динамикасига бахо бериб булмайди. Чунки бу реакция Райт реакциясига ухшаган титри берилмаган
Хеддельсон реакциясини куйиш учун беморнинг венаси ёки бармогидан кон олиб, унинг зардобидан фойдаланилади. Антиген сифатида эса махсус бруцеллёз диагностику ми ишлатилади.
Пассив гемагглютинация реакцияси.
Бу реакция бруцеллёзда спецефик ва сеувчан реакция булиб, бруцеллёз касаллигининг уткир, ярим уткир шаклларида ташхисий ахамиятга эга. Бу реакция бруцеллёзнинг айникса сурункали шаклларида райт реакцияси манфий натижа берганда диагностик титрларда мусбат натижа беради, яъни реакция титри 1:100 ва ундан юкори нисбатда булса, реакция мусбат хисобланади.
Аллерген диагностмкаси усули. Бюрне реакцияси. Биринчи марта 1922 йилда бруцеллёзнинг диагностикаси учун узининг реакциясини таклиф этди. Бу реакция бруцеллёз билан касалланган бемор организмининг тери орасига юбориладиган бруцеллинга буладиган махаллий аллергик реакциясига асосланади, шунинг учун бу реакциями аллергия реакцияси кам деб юритилади. Унинг методикаси куйидагича: текширилмокчи булган бемор билагининг ички сатхига, терининг эпидермис каватига ингичка игна билан асептика коидаларига риоя килинган холда 0,1 мл микдорда бруцеллин (бруцеллаларни булганда устирилган уч хафталик культурасининг фильтрати) юборилади.
Бемор организми бруцеллаларга нисбатан сезувчан булса 8-10 соатдан сунг терининг бруцеллин юборилган ерига яллигланиш аломатлари пайдо булади ва 24-28 соат давомида зурайиб, энг ривожланган нуктага, сунг бу аломатлар аста-секин сусайиб йукола бошлайди. Бинобарин, Бюрне реакциясининг натижаси мана шу махаллий яллигланиш жараёни диаметрига караб бахоланади. Агар яллигланиш диаметри 1 см булса реакция натижаси салгиыа мусбат деб хисобланади. 4-5 см булса мусбат, 6-8 булса реакция ута мусбат деб хисобланади.


Д а в о л а ш.
Куп вактлар мобайнида бруцеллёзни даволаш масаласи муаммо булиб келди. «Бруцеллёз» тузалмайди, «Бруцеллёз даволаб булмайдиган касаллик» деган гаплар шунинг учун таркалган булса керак. Хатто француз олими Шарль николь «Бруцеллёз бемор учун бахтсизлик, врач учун исноддир» деган эди. Эндиликда эса бруцеллёзни даволаш учун бир канча мувафакиятлар кулга киритилди.


Антибиотиклар билан даволаш.
Бруцеллёз касаллигини даволашда антибиотиклар мухим бурилиш ясади. Улар авваллри кулланилиб келинган химиявий препаратларни (сульфаниламид ва бошкаларни) даволаш орсеналидан суриб чикарди. Антибиотиклар касалликнинг бруцеллаларга бактериостатик таъсир курсатади, яъни бруцеллаларнинг ривожланиши ва купайишини тухтатиб куяди. Уларни одатда касалликнинг формасига караб асосан 10 кунлик курс буйича буюрилади. Агар етарли наф бермаса 2 ёки 3 курсгача 5-10 кун танаффус билан даволаниш давом эттирилади. Бруцеллёзда асосан кенг таъсир спектрига эга булган антибиотиклар ишлатилади. Антибиотикларни комбинация шаклида, яъни икки хил антибиотикни бир пайтда ишлатиш максадга мувофик, чунки шундай килинганда уларнинг таъсир кучи ошади. Хозир амалда тетрамицин, тетрациклин, биомицин, гентамицин, стрептомицин (аналоглари билан), рифампицин, рондомицин, левомицетин ва бошка антибиотиклар кулланилмокда.
Беморда кулланилишида асосан стрептомицин (дегидрострептомицин, стрептодимецин) бошка антибиотиклар билан биргаликда (гентомициндан ташкари) М: стрептомицин + террамицин билан биргаликда ишлатилади. Бунда стрептомицин 250000 ХБ дозада хар 12 соатда беморнинг мушак орасига юборилади. Тетрациклин, терамицин, биомицинлар 0,2-0,3 г (ёки 200000-300000 ХБ) дан хар олти соатда ичирилади. Гентамицин бир суткада 120 Мгдан, 40 мг дан хар 8 соатда мушак орасига юборилади, рифампицин - 0,6г дан 0,15 г дан хар 6 соатда, рондомицин 1,2 дан (0,3 г дан хар 6 соатда), левомицетин 0,5 г дан хар 6 соатда ичирилади. Антибиотиклар беморни аввалига касалликнинг формасига караб асосан 10 кунлик курс шаклида ишлатилади.
Агар даволаш нафи етарли булмаса икки ёки уч курсгача (7-10) кун оралик танаффуси билан даволаш мумкин. Даволашни бошлашдан олдин бемор илгари антибиотиклар билан даволанганми-йукми, организм реакциясини аниклаш мухим роль уйнайди. Антибиотиклар билан бирга кобальт (0,1%-1,0 мл дан) тери остига юборилади, коамид В 1% лиси мушак орасига юборилади, феррамид (0,2 дан бир кунда 3 махал огиз оркали) юкоридагилар ичирилади. 10-15 кун давомида даволанади. 7-10 кун тан аффу сдан сунг давони яна такрорланади ва химоя кучларини оширишади.
Вакцина билан даволаш. (вакцинотерапия). Вакцина бруцеллёзда спецефик даволашга киради. Уни айникса касалликнинг хроник формаларида тавсия этилади.
Инструкцияга мувофик вакцина организмга тери ораси, тери ости, мушак ораси ва венага юбориш йули билан киритилади. Купрок эса тери осига юборилади. Лекин вакцинани венага юборилганда самаралирок натижага эришиш мумкин. Бирок бунда беморлар организмида баъзи кунгилсиз реакциялар кузатилган, бунинг олдини олиш учун профессор Руднев вакцина дозасини иккига булиб юборишни тавсия этади. Бунинг натижасида бемор организмида вакцинага нисбатан буладиган раекция бартараф этилади, ёки камайтирилади. Даволаш натижаси эса анча самаралидир. Вакцинани венага юбориб даволашганда бошкача даволашларга Караганда тез ва самарали таъсир курсатади. Аммо бу методни актив сил касаллигида, юрак декомпенсациясида, рухий касалликларда, хомиладорликнинг иккинчи ярмида, жигар ва буйракларда чукур узгаришлар булганда, марказий нерв системасининг зарарланиши ва бошка холатларда куллаб булмайди. Руднев методи беморнинг ахволига караб куйидагича оширилади. 100000-200000 м.т вакцинами 2 га булиб 50000-50000 ёки 100000-100000 1,5-2 соат оралатиб эса иккала доза венага юборилади. Даволаш шу дозадан бошланиб хар галки юборишда бемор ахволига караб ошириб юборилади. Хаммаси булиб 8 марта юборилади. Яъни охирги умумий дозаси 10мл дан то 400 млн м т. (500 млн ва 200 млн м.т) гача етади.
Вакцина билан даволаш даврида бемор организмида турли хил узгаришлар: харорати кутарилиш, калтираш, хансираш, юрак уйнаши ва хатто шок юз бериши мумкин. Агар бундай холлар юз берса врач вакцина дозасини камайтириши ёки умуман тухтатиши лозим.
Вакцинани тери орасига билак ёки сон териси оркасига юборилиб даволашда биринчи марта ОД мл юборилади ва хар гал ОД мл дан дозасини ошириб бориб 1,0 мл га етказилади. Демак 1 марта укол килинади. Вакцинани тери остига юборишда хар гал куйидагича ошириб борилади. 10, 20, 40, 80Д50, 250,400, 600, 900 млн мт аммо бу метод хозир деярли кулланилмайди. Вакцинани мушак орасига юбориб даволаш хам уни тери остига юборгандек принципда амалга оширилади. Вакцинотерапия хафта одатда 2 мартадан 3-4кунлик интервал билан олиб борилади ва буни коорекция килиб боради.
Гемонотерапия. Бруцеллёзда буйрак усти бези пустлогида бирмунча узгаришлар руй беради. Кортикостероид эса яллигланишга, интоксикацияга, сенсибилизацияга карши таъсир курсатиб буйрук усти бези иустлогининг ишини жонлантиради. Бундан ташкари бу препаратлар бруцеллёз натижасида марказий нерв системаси зарарланганда, энцефалитларда, менингитлар, ревматоит полиартритлар тавсия этилади. Гормонал препаратлар Бруцеллёзнинг ярим уткир ва кайтарилган сурункали формаларида жуда самарали натижалар беради. Аммо уларни гипертонияда, меъда ва ичак яраларида, остеопороз, кандли диабет, рухий касалликлар ва климакс даврида куллаш ман килинади.
Гормонал препаратлар одатда беморларда берилганда кичик дозадан бошлаб аста-секин ошириб борилади ва кайта камайтирилади. Даво курси бир ойга якин.
Гормонал препаратни бошка препаратлар билан масалан: антибиотиклар билан компелкс равишда даволаш самарали натижа беради. Гормонал препаратларни одатда тухтатилади.
Умумий даволаш.

Бруцеллёз билан огриган бемор организмининг кувватини ошириш учун унга кон куйилади. 40%ли глюкозадан 20 мл дан венага юборилади, бундан ташкари кон урнини босадиган аминопептит, полиглюкин, гемодез куйилади. Булар айникса касалликнинг сурункали шаклларида яхши натижа беради. Бруцеллёзда витаминотерапиянинг хам ахамияти катта, чунки бу касалликда витамин С ва В группасига кирувчи В1, В6, В12 кабилар алмашинуви издан чикади. Бруцеллёзнинг хамма шаклларида ва асоратларида беморлар куп безовта булади, шунинг учун огрик колдирадиган препаратлар (аналгин, амидоприн, бутадиен, фенацетин, салицилат) препаратлар берилади. Айникса булар ичида 0,2500,5%ли навокаин эритмаси огрикни яхши колдиради. Уни беморнинг огрикли нукталарига, нерв чигаллари ва тармокли атрофига ёки венага (хар куни ёки кун оралаб 2 мл дан бошлаб 10 мл гача 10-15 мл гача кун) юборилади. Буйрак олди клетчаткасида 40-60 мл дан 2-3 марта юбориш самарали натижа беради.




Физиотерапия.

Бруцеллёзнинг сурункали шаклларида асоратлар берганда кенг кулланилади. Бунга электр билан даволаш, электроперессия, иссиклик билан даволаш диатермия, УВЧ, ионогалванотерапия, парафин билан даволаш, ионофорез, ультратовуш, балчик билан даволаш, массаж:, даволаш физкультуралари билан даволаш мумкин. Аммо буларни мутахассис врач буюради.


Санатория ва курортларда даволаш.
Касаллик жараёни утиб кетгандан сунг 3 ой утгач бемор организмида маълум даражада турган компенсация холати вужудга келади. Ана шундай пайтларда санатория ва курортларда даволанади. Сочи, Масеста, Серноводск, Пятигорск, Чимён, Цхалтубо, Жетти-огуз, Анапа, Ахтала, Болдоне, Корачи, Сергиев, минерал сувлари янги кургон шулар жумласидандир.


Профилактикаси

Бруцеллёз одамга хайвонлардан (асосан чорва молларидан) юкишлигини юкорида айтиб утдик. Шундай экан профилактика аввало чорва моллари орасида амалга ошириш самарали натижа беради. Шу максадга барча чорва молларини мунтазам равишда Бруцеллёзга текшириб бериш ва Бруцеллёзга гумон килинган ва касалланган молларни ажратиб тегишли чоралар курит зарур.


Хозирги вактда бруцеллёзга карши эмлаш учун бруцелла абортус - 19 ВА дан устунлик киладиган ва эффекти юкори булган химиявий бруцеллёз вакцинасини амалда татбик этилмокда, бундай вакцина билан эмланганда кишиларда иммунологик реакциялар руй бериши билан аллергик яъни сенсибилизация ходисаси руй бермайди, бу эса амалда катта ахамиятга эга. Шундай килиб, бруцеллёзнинг олдини олишда медицина ва ветеринария ходимлари, зоотехниклар хамжихат булиб, ахоли билан хамкорликда иш олиб боришсалар кутилган натижаларига эришишга шак-шубха йук.
АДАБИЁТЛАР.

  1. Жалилов К.Ж, Сайидкулов Б.С. Зооноз касалликлар. –Тошкент, 1996. 5-76 бетлар.

  2. Покровский В.И. Инфеционные болезни. – Москва, 1996

  3. Мусабаев И.К. Руководство по инфекционным болезням. – Тошкент, 1986. 1-4томлар.

  4. Мажидов В.М. Юкумли касалликлар тугрисида. – Тошкент, 1993

  5. Шувалова ЕЛ. Инфекционные болезни. – Москва, 1995

  6. Кортев А,И. Бруцеллёз. - Челябинск, 1976

  7. Вершилова П.А, Чернышева М.И, Князева Э.И. Патагенез и иммунология бруцеллёза. - Москва, «Медицина», 1974.


Download 1.3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling