Ma’ruza 1 kirish

Qurilmalarning ishlatilish va samaradorlik kursatkichlari.

Energiyaning solishtirma sarfini normallashtirishda va taxlil qilishda har doim quysidagi ko’rsatkichlardan foydalaniladi:

• 
  Qurilmaning ishlash vaqti;
  
• 
  Samaradorligi;
  
• 
  Energiyaning sarflangan miqdori.
  

Energo iste’molni normallashtirish va taxlil qilish masalalarini ko’rib chiqishda qo’yidagi terminologiya va sistematizatsiyalardan foydalaniladi.
Kalendar vaqtning tuzilish (struktura) va qurilmaning vaqt buyicha ishlash kursatkichlari.

Qurilma kalendar vaqti – bu shunday soatlar soniki shu kalendar vaqti bo’lagida o’rnatilgan davomiy smenada qurilma ishidan foydalanish vaqti.

Masalan:

1. 
   Dam olishsiz uzlunsiz ishlaydigan (1 oyda 30 kun) qurilmalar uchun kalendar vaqti 3024=720 soat tashkil qiladi;
   
2. 
   Uch smenalari ishda 8 soatdan dam olish kunlarini xisobga olgan kalendar vaqti buyicha bir smenada 8 soat, sutkada 24 soat, oyda 25 ish kunni tashkil qiladi;
   
3. 
   2 smenada 8 soatdan ishlaganda – sutkasiga 16 soat, oyda 2516=400 soat.
   

Energo iste’molni normallashtirish maqsadiga kalendar vaqtini qurilmaning foydali ishlash vaqti va foydali ish vaqtida uzilish vaqtini bulish kerak.
Qurilmaning foydali ish vaqti deganda – shu vaqt davomida qurilmaning asosiy (texnologik) zveno operatsiyalari va energiyaning foydali iste’mol o’rni borligi tushuniladi.
Bu vaqt qurilmaning effektiv ishlash vaqti xisoblanadi va effektiv vaqt Te deyladi.


Qurilmaning effektiv ishidagi o’zilishlar quyidagiga.

A) operatsion;

B) operatsion emas (operatsion bulmagan).
Operatsion tuxtalishlar (o’zilishlar), qurilma ishining sodik joroenida buladigan va maxsulot ishlab chiqarishning har bir siklida tasrorlanib turadigan uzilish tushuniladi. Buni effektiv bulmiagan operatsion vaqt deyladi. (yuklanish, yuksizlanish,. Mexanik operatsiya va xonozo).
Operatsion bulmagan vaqt – operatsion vaqtdan chiqib ketgan uzilishlar, ish smenasining operatsion vaqti oraliђida bo’lgan uzilishlar operatsion bulmagan vaqt deyladi. (ishlab chiqarishning tashkiliy-texnika darajasi maxsulotni kuplab ishlab chiqarish bo’yicha).
Kalendar vaqti Tk quyidagiga teng:
Tk=T₀+Tn
T₀ – operatsion vaqt;
Tn – operatsioe bulmagan vaqt.
Quyidagi ikkita tashkil etuvchini tuzilishini bilgan xolda qo’yidagini ezish mumkin:

Tk=(Te+T_0x+T_0s)+(T_nx+T_ns)=Te+T_x+T_s=T_m+T_s

Bu erda: T_x=T_0x+T_nx – operatsion va operatsion bulmagan salt ish yiђindi vaqti.

T_s=T_os+T_ns – operatsion va operatsion bulmagan tuxtalishlarning vaqti.
T_m=T_e+T_x – yiђindi mashina vaqti.