Ma’ruza 1 Mavzu: Tabiiy gaz konlari va ularning asosiy parametrlari Reja

1.2. Tabiiy gazlarning tarkibi va tasnifi.
Tabiiy gaz uglevodorodlarning C_nH_2n+2 va uglevodorod bo'lmagan gazlar, azot - N₂, is gazi - CO₂, nordon gaz - H₂S, argon - Ar, geliy - Ne ning fizik aralashmasidir. Tabiiy gaz tarkibida metan - CH₄ miqdori 85% va undan yuqori bo'ladi, uglevodorodlar molekulasida uglerod atomlari soni n 17-40 gacha yetishi mumkin. Metan (CH₄ ), etan (C₂H₆) va etilen (C₂H₄ ) normal sharoitda (P=0,1 MPa va T=273 K ) real gaz hisoblanadi. Propan (C₃H₈), propilen (C₃H₆), izobutan (i-C₄H₁₀), normal butan (n-C₄H₁₀), butilen (C₄H₈) lar atmosfera sharoitida bug’ (gaz) holatida, yuqori bosimlarda esa suyuq holatda bo'ladi. Ular suyuq uglevodorod gazlar tarkibiga kiradi. Izopentan (i-C₅H₁₂) dan boshlab uglevodorodlar atmosfera sharoitida suyuq holatda bo'ladi. Ular benzin fraksiyalari tarkibiga kiradi. 18 va undan ortiq uglerod atom mavjud uglevodorodlar (C₁₈H₃₈ ) atmosfera sharoitida qattiq holatda bo'ladi.Tаbiiy gаzlаr tаrkibidа 0,05 % dаn yuqоri miqdоrdа gеliy bo’lsа, u hаm аjrаtib оlinishi shаrt. Chunki gеliy xаlq хo’jаligining judа ko’p tаrmоqlаri uchun аsоsiy хоm - аshyo sifаtidа ishlаtilаdi.
Quyidagi jadvalda quruq gaz, suyultirilgan gaz va gaz benzini tarkibi berilgan.

Komponentlar	Aralashma
Metan, etilen, etan	Quruq gaz
Propan, propilen, izobutan, normal butan, butilenlar	Suyultirilgan gaz
Izopentan, normal pentan, amilenlar, geksan	Benzin

Tabiiy gazlar uch guruxga bo'linadi: