Ma'ruza №21. Triggerlar asosida yig’ilgan xisoblagichlar va ularning sxemalari

21.2-rasm. Ketma-ket uzatishli dinamik D-triggerlarda bajarilgan uchrazryadli jamlovchi hisoblagich sxemasi.

Ketma-ket keluvchi har razryad holatining o'zgarishi avvalgi razryadni 1 dan 0 ga o'zgarishi bilan amalga oshiriladi, ya’ni boshqaruv impulsining kesimi bilan. Bu esa trigger qisqa vaqt mobaynida qayta ulanishi mumkinligini anglatadi.

Ayiruvchi hisoblagichlar. Ketma-ketli ayiruvchi hisoblagichlarda navbatdagi sanoq impulsi kelishi bilan, hisoblagichdagi son bittaga ka-mayadi. Bu hisoblagichlarda birinchi impuls kelishi bilan maksimal ikkilik son (uchrazryadli hisoblagichda Q1 =Q2= Q3=0) yoziladi, keyin har yangi impuls kelishi bilan 0 qiymatgacha kamayib boradi.
6.1-rasmda keltirilgan hisoblagich ayiruvchi bo'lib ishlashi mumkin. Buning uchun keyingi triggerlarning C kirishi o'zidan avvalgi triggerning invers chiqishlariga ulash, S asinxron kirishni esa biror bosh-lanqich sonni o'rnatish uchun ishlatish kerak.
Agar trigger 6.2-rasmda keltirilganidek, kirish impulsining kesimi bilan boshqarilsa, ayiruvchi hisoblagich sxemasini tuzishda keyingi ke-luvchi trigger kirishi avvalgi triggerning to'gʻri (noinvers) chiqishi bilan ulanadi.
Ixtiyoriy sanoq moduliga ega bo'lgan ketma-ketli hisoblagichlar. Umuman olganda, K≠2ⁿ bo'lgan hisoblagichlar tuzishda, mos keluvchi ikkilik hisoblagich sxemasiga ortiqcha holatlarni bartaraf etuvchi teskari aloqa kiritiladi. Masalan, sanoq moduli 3 ga teng boʻlgan hisoblagich tuzish uchun ikki razryadli ikkilik hisoblagich (K=2²=4) qo'llash kerak. Unda ikkilik soni 11 ga teng bo'lgan bitta ortiqcha holatni (K=2²-1=3) bartaraf etish mumkin, ya’ni triggerlar to'rtinchi emas, uchinchi impuls kelishi bilan nolga o'tishi kerak. Bunday sxemalarni tuzish uchun JK-triggerlar qulay hisoblanadi. Ikkita JK-triggerlarida bajarilgan, sanoq moduli 3 ga teng boʻlgan hisoblagich sxemasi 6.3-rasmda keltirilgan. Ketma-ketli hisoblagichlarni JK-triggerlarini kiritib turlicha ulash yor-damida ixtiyoriy K sonini hosil qilish mumkin.