Maʻruza №22 Mavzu: Tezligi chiziqli o‘zgaruvchan motorni pog‘onali reostatli ishga tushirishdagi o‘tkinchi jarayon

22.1 - 
расм. Mustaqil qo‘zg‘atishli O‘TD yakor 
zanjirining sxemasi. 

---

xarakteristikalarga mos ravishda quyidagilar bo‘ladi 

bosh
=0; M
bosh
=M
1
. Ushbu koordinatalarning oxirgi 
qiymatlari reos-tat xarakteristikasining yuklamani keltirilgan mexanik xa-rakteristikasi bilan kesishish nuqtasi 2 ga 
to‘ri keladi va mos ravishda 

tur.2
va M
s
ga tengdir.
O‘tish jarayonlarini birinchi bosqichidagi elektrmexanik vaqt doimisi T
m1
(1.40) quyidagicha aniqlanadi
T
m1 
= J 

/ 

M = J 

0
/ M
1 
Tezlik va momentni o‘zgarishi eksponensional qonuniyat bo‘yicha sodir bo‘ladi va u 22.2,b-rasmda
ko‘rsatilgan. Ko‘rib chiqilayotgan o‘tish jara-yonlarida F = sonst bo‘lganligi uchun, yakor tokining vaqt bo‘yicha 
o‘zgarishi moment uchun M(t) bolanishni qaytaradi. 
Dvigatel tezligi 

3 
qiymatiga etganda, uning momenti esa M
2
qiymatgacha kamaygandagi t
1 
vaqt momentida, 
boshqarish sxemasi yordamida ishga tushiruvchi rezistor R
q1 
tutashti-riladi va O‘TD tabiiy xarakteriskaga o‘tadi. 
Bunda O‘TD momenti poonasimon (yakor zanjirining elektromagnit inersiyasi ‘isobga olinmaganligi sababli) M
1
qiymatgacha ortadi, tezlik egri chizii siniqqa ega bo‘ladi. O‘TD tezligini ekspo-nenta bo‘yicha 

tur1
qiymatga intilib, 
ortishi davom etadi, moment esa M
s
qiymatga intilib, yana kamayishni boshlaydi. 

tur1
va M
s 
qiymatlar, O‘TD 
tezlanishi tugaganda so‘ng, uning turgun rejimining 1 nuqtasining koordinatalari bo‘ladi. 
Ikkinchi bosqichdagi eksponensional bolanishlar 

(t) va M(t) ni xarakterlovchi elektromexanik vaqt doimiysi 
T
m2
, birinchi bosqichning vaqt doimiysidan farq qiladi va quyidagicha aniqlanadi. 25.2,b-rasmda vaqt doimiylari 
T
m1
va T
m2 
lar ko‘rsatilgan.
O‘TD ni ikki va yoki undan ortiq bosqich bilan ishga tushirilganda, 

(t) va M(t) ni bolanishlarni qurish ‘am 
xuddi shunday amalga oshiriladi. 
Nazorat savollari: 
1. 
O‘TD ni aktiv yuklama momentidagi to‘xtatish o‘tish jarayoni xarakteristikalarini bering va taoriflang 
2. 
O‘TD ni dinamik to‘xtatishdagi o‘tish jarayonlarini ifodalovchi tenglamalarni yozing? 
3. 
O‘TD ni aktiv yuklama momentidagi revers qilishdagi o‘tish jarayonini taoriflang 
4. 
Reversdagi o‘tish jarayonining grafiklaridagi xarakterini nuqtalarni ayting
5. 
O‘TD yuklamasini ortirish va kamaytirishdagi o‘tish jarayonini taoriflang