Ma`ruza №6 Ma`ruza mavzusi: Gemodinamikaning asosiy ko`rsatkichlari Qon bosimi. Yurak va tomirlarning nerv va gumoral boshqarilishi. Ma`ruza mashg’ulotining o`qitish texnologiyasi

Venalarda Qon okish tezligi. Venalarda Qon okishining chizikli tezligi arteriyalardagiga
karaganda kamrok. Buning boisi shuki, venalar arteriyalarga karaganda 2-3 baravar kengrok, bu esa, gemodinamika Qonunlariga kura, Qonning sekinrok okishiga sabab bo’ladi. O’rtacha kalibrli periferik venalarda Qon okish tezligi 6 dan 14 sm/sek gacha; kavak venalarda 20 sm/sek ga etadi.
Qon aylanish katta doirasining venalarda Qon yurish sababi chap qorinchaning qisqarish
kuchigaginaemas (QonokishigaqarshilikjudakattabulganarteriolalarvakapillyarlardanQonutgandachapqorinchaningqisqarishkuchitalayginasarfbo’ladi); bundantashkari, kushimchafaktorlarningxamaxamiyatibor. Bu faktorlardan biri shuki, venalar endoteliysida (kavak venalar, kopka vena sistemasi va venulalardan tashkari) burmalar xosil bo’ladi, bular Qonni fakat yurak tomonga o’tkazuvchi xakikiy klapanlardir. Modomiki shunday ekan, venalarni kisib Qonni yurgiza oladigan xar kanday kuch venalarda Qon yurishiga yordam bera oladi; venalarda klapanlar borligidan Qon teskari okaolmaydi.Venalarda Qon yurishiga yordam beradigan kushimcha kuchlar asosan ikkita: 1) kukrak kafasining suruvchi ta`siri; 2) skelet muskullarining qisqarishi. Kukrak kafasining suruvchi ta`siri yukorida kurib utilgan edi; u venalarda qon okishiga (ayniksa nafas olish paytida) yordam beradi. Skelet muskullari venalarda qon aylanishiga shu bilan yordam beradiki, ular qisqarganda ichidagi va yonidagi venalarni kisadi. Venalarda qon bosimi past bulgani uchun ularni muskullar kisganda ichidagi qon yurak tomonga siqilib chiqadi (qonning teskari okishiga klapanlar xalakit beradi). SHuning uchun ritmik xarakatlar (masalan, odam utin arralaganda, yurganda) nasos singari ta`sir etib, venalarda qon yurishini tezlatadi. Statik ish (ya`ni venalarning uzok qisqarib turishiga sabab bo’ladigan ish – muskullarning uzok qisqarishi) venoz Qon aylanishiga tuskinlik qiladi.


Vena pul’si. Mayda va o’rtacha venalarda qon bosimining pul’s tebranishi yuk. Yurak Yaki
nidagiyirikvenalardaesaarterialpul’sgakaragandaboshqasababbilankelibchikuvchipul’stebranishlari – venapul’sikaydkilinadi. Bo’lmalar bilan qorinchalar sistolasi vaqtida yurakka Qon kelishining kiyinlashuvi vena pul’siga sabab bo’ladi. Yurakning shu bulimlari qisqarganda venalardagi bosim ko’tariladi va devorlari tebranadi. Buyintirok venasi (v. jugularis) pul’sini yozib olish xammadan kulay.Vena pul’sining egri chizigi – flebogrammada – uchta tish fark kilinadi; a, s va v. a tishi ung bo’lma sistolasiga tugri keladi. Uning kelib chikish sababi shuki, bo’lma sistolasi vaqtida kavak venalarning bo’lmaga kuyiladigan joyidagi teshik muskul tolalari xalkasi bilan kisiladi, shu tufayli venalardan bo’lmaga qon utishi vaqtincha tuxtaydi. SHu sababli bo’lmalarning xar bir sistolasida yirik venalarda qon picha yurishmay turadi, shuning orqasida devorlari chuziladi. Bo’lmalar diastolasi vaqtida ularga Qon bemalol utadi va shu payt vena pul’sining egri chizigi birdaniga pasayadi. Xa demay, vena pul’sining egri chizigida kichkina s tishi paydo bo’ladi. U buyintiruk venasining yonida urib turgan uyku arteriyasining To`rtkisidan kelib chiqadi. s tishidan sung egri chizik pasayaboshlaydi va u yangidan ko’tariladi – v tishi paydo bo’ladi. v tishining kelib chiqishiga sabab shuki, qorinchalar sistolasining oxirida bo’lmalar Qonga tulganligi va ularga yana Qon kira olmagani uchun venalarda Qon damlanib kolib, ularning devorini chuzadi.