Ma'ruza Kirish. Tuproqlarning umumiy sayyoraviy ahamiyati va vazifalari

Turf-karbonat podzolik tuproqlar zaif podzolik gorizontga ega va quyidagi tuzilishga ega:
A _o –- A ₁ –- A ₁ A ₂ –- B ₁ –- VS _k –- S _k .
Podzolik gorizont qora rangda, illyuvial gorizont esa jigarrang yoki qizil-jigarrang. Gumus gorizonti muhitining reaktsiyasi zaif kislotali, gumus miqdori 3% gacha. Bu tuproqlar uchun qaynash chuqurligi 60-90 sm.
Sod-karbonatli tuproqlar yuqori tabiiy unumdorlikka ega. Respublika shkalasi boʻyicha bu tuproqlarning sozli variantlari 76-100 ball bilan baholanadi. Respublika xo‘jaliklarida tegishli agrotexnologiyaga ega bo‘lgan holda ular barcha qishloq xo‘jaligi ekinlaridan eng yuqori va barqaror hosil oladi. Biroq unumdorlikka talabchan ekinlarni – sabzavot, qand lavlagi, dasturxon va em-xashak ildizlari, bug‘doy, dukkaklilar, yonca va boshqalarni yetishtirish uchun sodali-karbonatli tuproqlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Hosildorlikni oshirish uchun bunday tuproqlar, ayniqsa, eski o'sadigan joylarda yaxshi ishlov berish va urug'lantirish kerak.

Qo'ng'ir o'rmon tuproqlari
Belorussiya hududida qoʻngʻir oʻrmon tuproqlari birinchi boʻlib 1963 yilda T. A. Romanova va P. S. Samadurav tomonidan aniqlangan va xarakterli boʻlgan. Relyefda ular mineralogik tarkibga boy boʻsh tuproq hosil qiluvchi jinslarda nisbatan baland va yaxshi qurigan maydonlarni egallagan. Belorussiya sharoitida bunday jinslar morena yoki suv-muzlik qum - shag'al va shag'al-shag'al cho'kindi hisoblanadi. Ular keng bargli (eman) yoki ignabargli keng bargli oʻrmonlar ostida yam-yashil koʻp oʻtli oʻrmonlar (oʻrmon oʻt oʻti, ikki qatorli oʻt, buloq, sichqon noʻxati, togʻ beda, dorivor buloq va boshqalar) rivojlanadi.
Qo'ng'ir o'rmon tuproqlari hosil bo'lishining xarakterli xususiyati tuproq profilining aglomeratsiyasi bo'lib, bu ona jinsning minerallari o'rnida ikkilamchi gil minerallarning shakllanishi va to'planishini anglatadi.
Bu o'rmonlarning kulga boy bo'lgan yog'inlari ko'p miqdordagi asoslar va takroriy oksidlarni o'z ichiga oladi. Bu nafaqat tez namlanishga yordam beradi, balki " yumshoq gumus " toifasiga kiruvchi tuproq gumusining maxsus tarkibini ham aniqlaydi .
Respublika hududida chim-karbonatli jigarrang o'rmon tuproqlari kabi kichik maydonni egallaydi. Ularning muhim massivlari mamlakatning markaziy va g'arbiy qismlarida (Minsk, Grodno va Brest viloyatlari) joylashgan.
Bu tuproqlarning morfologik va genetik xususiyatlari 38-rasmda keltirilgan. Genetik profil gorizontlarga zaif farqlanadi. Qo'ng'ir o'rmon tuproqlarining yuqori gorizontlarida loyli fraktsiyaning sezilarli darajada to'planishi va uning profil bo'ylab asta-sekin pasayishi kuzatiladi. Bu tuproqlar profil bo‘ylab nisbatan yuqori kislotalilikka ega (4,5-5,0) va almashinadigan asoslar miqdori kam. Yuqori qismda almashinadigan Ca va Mg kationlarining to'planishi va ularning chuqurligi bilan asta-sekin kamayishi xarakterlidir . Gumus-akkumulyator gorizontlarda chirindi miqdori 8-9% ni tashkil qiladi. Qo'ng'ir o'rmon tuproqlari yaxshi aeratsiya va qulay suv-fizik xususiyatlarga ega. Ularning profili asta-sekin pastga yoritilgan monoton jigarrang rang bilan tavsiflanadi.
Keng miqyosdagi tuproqshunoslik materiallarini umumlashtirish shuni ko'rsatadiki, bu turdagi tuproq asosan o'rmon ostidadir. Tuproq xaritalarida ularni tanlash katta iqtisodiy ahamiyatga ega, chunki ular o'rmon xo'jaligida ayniqsa qimmatlidir. Jigarrang o'rmon tuproqlari eman va boshqa talabchan daraxt turlarini etishtirish uchun javob beradi.