Ma'ruza Kirish. Tuproqlarning umumiy sayyoraviy ahamiyati va vazifalari

Turf-podzolik yuzaki muzli tuproqlar, asosan, Belorussiyaning shimoliy va markaziy qismlarida keng tarqalgan qumloq va gilli granulometrik jinslarda hosil bo'ladi.
Sod-podzolli sirt-loyqali haydaladigan tuproqlarning morfologik va genetik xususiyatlari 43-rasmda ko'rsatilgan.
Ushbu kichik tipdagi tuproqlarning xarakterli xususiyatlari tuproq profilining kislotali reaktsiyasi, A _{2 gorizontining almashtiriladigan Ca va} Mg kationlari va Fe ₂ O ₃ ning amorf shakllari bilan juda muhim birikmasidir. i Al ₂ O ₃ . Siltning genetik gorizontlar bo'ylab tarqalishi nam bo'lmagan tuproqlarga qaraganda ancha aniq . Profilning illyuvial qismida podzolik gorizontning kuchli defoliatsiyasi va loyli zarrachalarning toʻplanishi kuzatiladi. Ekin gorizontida gumus miqdori taxminan 3% ni tashkil qiladi.
Turf-podzolik yuzaki loyli tuproqlar, yuzaki loy tuproqlardan farqli o'laroq, deyarli doimiy namlanish bilan rivojlanadi. Relyefda ular voronka shaklidagi chuqurliklarning tubini, loyqa tuproqlar orasidagi drenajsiz chuqurliklarni yoki yuqori botqoqlarni o'rab olgan. Ular asosan tabiiy yem-xashak yerlari va o'rmonlar uchun ishlatiladi. Bu tuproqlar quyidagi gorizontlardan tashkil topgan qisqartirilgan profilga ega: A ₀ –- A _{1 g .} –- A _{2 g} –- ( B _g ) –- G . Ularning o'ziga xos xususiyati butun profilning chuqur va qizg'in yoritilishi, shizoid soyalar, gumus oqimlari. Bu tipdagi tuproqlarda illyuvial gorizontlar juda zaif. Sod-podzolik sirt-loy tuproqlar profilida deyarli har doim taxminan 1 m chuqurlikda suv mavjud.
Turf-podzolik tuproqli muzli tuproqlar, asosan, bo'sh tuproq hosil qiluvchi jinslarning kengayish joylari bilan bog'liq (Belarus Polesce). Ular er osti suvlari yuzasiga yaqin joylashganda hosil bo'ladi. Bunday sharoitda sirtni namlash erning botqoqlanishi bilan birlashtiriladi. Sod-podzolik tuproq-gil bokira tuproqlarning morfologik profili gorizontlardan iborat: A ₀ –- A ₁ –- A _{2 g} (A ₂ B _{1 g} ) –- V _{1 g} –- BC _g –- C _g . Ekin maydonlarida A ₀ va A _{1 gorizontlari A vor} gorizontiga aylanadi . Yuqori gorizontlarda ortiqcha namlik belgilari oq va shizofreniya-oq rang, marganets tinish belgilari, zanglagan-oxra dog'lari va chiziqlar ko'rinishida namoyon bo'ladi. Illyuvial gorizont xira rangli, vaqti-vaqti bilan jigarrang-zanglagan va yorqin-zangli dog'lar bilan ajralib turadi. Yuzaki sirlangan tuproqlar singari, bu kichik tur kislotali muhitga ega va profilning elyuvial qismi gilli fraktsiya bilan to'ldirilgan. Gumus gorizonti asoslarining toʻyinganligi 40-50% dan oshmaydi, chirindi miqdori esa 2,5-3,0% ni tashkil qiladi. Shudgorlash ostida sod-podzolik qumloq tuproqlarni drenajlashdan keyin melioratsiyadan foydalanganda gumusning sezilarli darajada pasayishi kuzatiladi va ko'pchilik qishloq xo'jaligi ekinlarining hosildorligi botqoq bo'lmagan tuproqlarning o'xshash granulometrik tarkibida olingan hosildan deyarli farq qilmaydi. Drenajsiz ular bahorgi don va ko'p yillik o'tlarni etishtirish uchun ishlatilishi mumkin. Kuzgi ekinlar ayrim yillarda hosildorlikni 20-40% ga kamaytiradi.
Turf-podzolik tuproq-loyli tuproqlar bu kichik tip orasida eng nam hisoblanadi. Ular Belarus hududida keng tarqalmagan. Drenaj melioratsiyasi bo'lmagan haydaladigan erlar sifatida deyarli foydalanilmaydi. Ular qisqartirilgan profilga ega bo'lib, unda kapillyar bilan to'yingan namlik qatlamining chegarasida doimiy loyli gorizont mavjud. Bu tuproqlarda illyuvial gorizontlar juda zaif ifodalangan.
Respublika doirasida bu kichik tip orasida illyuvial-chirindili gorizontga ega bo'lgan sod-podzolli tuproqli (silliq) tuproqlar ajralib turadi. Ular asosan qarag'ay yoki qarag'ay o'rmonlari ostidagi bo'shashgan jinslarda hosil bo'ladi.
Bu tuproqlarning o'ziga xos diagnostik xususiyati ularning profilida illyuvial-chirindili yoki illyuvial-temir-chirindili gorizontning mavjudligi va tuproq qatlamining gilli fraksiya va yalpi takrorlanuvchi oksidlar mavjudligi bilan juda aniq farqlanishidir. Illyuvial- chirindili gorizontga ega boʻlgan chim-podzolli qumloq tuproqlar quyidagi profil tuzilishi bilan tavsiflanadi: A ₀ –- A _{1 g} –- A _{2 g} –- B _h –- B _g –- BC _g –- G. Odatda, bu tuproqlarda kuchli substrat, zaif gumus gorizonti mavjud bo'lib, uning ostida oq rangli podzolik gorizont yotadi. Podzolik gorizont jigarrang-jigarrang yoki kofein-jigarrang illuvial-gumus gorizonti B _{h ga aniq o'tadi} . Bu gorizontning qalinligi tuproq profilida kapillyar chegara qaysi balandlikka ko’tarilganligiga bog’liq bo’lib, 10-33 sm.A ₁ gorizontda chirindi miqdori 1,9 dan 5,5% gacha, A _{2 g gorizontda} u. keskin kamayadi.illyuvial-gumus gorizontida (B _h ) yana ortadi va 1,0-3,5% ni tashkil qiladi. Bu gorizontda loy va takrorlanuvchi oksidlarning to'planishi kuzatiladi. Illyuvial-gumus gorizonti bo'lgan sod-podzolik tuproqlarning butun profili atrof-muhitning juda kislotali reaktsiyasi (CS l da pH 3,0-4,5), asoslar bilan past to'yinganligi bilan tavsiflanadi . Ular noqulay suv-fizik xususiyatlarga ega. Ular asosan o'rmonlarda ishlatiladi.