Ma'ruza Kirish. Tuproqlarning umumiy sayyoraviy ahamiyati va vazifalari

Turf-podzolik eroziyalangan tuproqlar. Ushbu kichik tipdagi tuproqlarning shakllanishi tuproq qatlamining yuqori gorizontlarini er usti suvlari yoki havo bilan yo'q qilish bilan bog'liq. Tuproq profilining er usti suvlari bilan buzilishi darajasiga ko’ra eroziyalangan tuproqlar zaif yuvilgan, o’rtacha yuvilgan, kuchli yuvilgan va juda kuchli yuvilganlarga bo’linadi . Sod-podzolik eroziyaga uchragan tuproqlarning qiyosiy tavsiflari 31-jadvalda keltirilgan. Ko'rinib turibdiki, eroziya darajasining oshishi bilan tuproqning yuqori unumdor qatlamining yillik yo'qotishlari ortadi, haydaladigan gorizontda gumusning mavjudligi va zahiralari keskin kamayadi, fizik xususiyatlari yomonlashadi. Nishabning o'rta qismidagi namlik zaxiralari tekislangan maydonga qaraganda 30% ga kam.
Shamol eroziyasi (deflyatsiya) engil granulometrik tarkibli tuproqlarda va qurigan torfzorlarda sodir bo'ladi. Deflyatsiya darajasiga ko'ra, sod-podzolik tuproqlar quyidagilarga bo'linadi: zaif deflatsiyalangan - haydaladigan gorizontning yarmidan kamrog'i shamol tomonidan vayron qilingan va uchib ketgan, shudgorlangan gorizont A ₂ B yoki A ₂ ; o'rtacha deflated - butunlay vayron qilingan haydalgan gorizont, haydalgan gorizont B; kuchli deflatsiyalangan - qisman vayron qilingan illyuvial gorizont B, uning pastki qismi yoki tub jinsi haydalgan.
Suv eroziyasi jarayonlari tufayli yon bagʻirlari etaklarida yuvilgan tuproqlar hosil boʻladi, ular zaif yuvilgan – yuvilgan qatlam qalinligi 20 sm dan oshmaydi, oʻrtacha yuvilgan – qalinligi. yuvilgan qatlam 20-50 sm, kuchli yuvilgan - yuvilgan qatlamning qalinligi 50 sm dan ortiq.. Gazlangan tuproqlar qo'llaniladigan qatlamning qalinligi bo'yicha ham farqlanadi: zaif gazlangan - gacha. 10 sm, o'rtacha gazlangan - 25 sm gacha va kuchli gazlangan - 25 sm dan ortiq.
Suv-eroziya jarayonlaridan ta'sirlangan torf-podzolik tuproqlar gilli va loyli granulometrik tarkibga ega bo'lgan adirli relyef va tuproq hosil qiluvchi jinslar bilan bog'liq. Ular respublikaning shimoliy va markaziy qismlarida eng kengayishiga erishdilar. Qumli tuproq hosil qiluvchi jinslar ustunlik qiladigan Palessia mintaqalarida deflyatsiya qilingan tuproqlar sezilarli maydonlarni egallaydi.
Tuproq va eroziya tadqiqotlari xulosasiga ko‘ra, respublikada 550 ming gektarga yaqin qishloq xo‘jaligi yerlari u yoki bu darajada eroziyaga uchragan. Ulardan foydalanish faqat tuproqni saqlash qishloq xo'jaligi bilan mumkin.