Ma'ruza Kirish. Tuproqlarning umumiy sayyoraviy ahamiyati va vazifalari

Sod-podzolik madaniy tuproqlar. Bu tuproq kichik turi tuproqlarga ta'sir qilishning ilmiy asoslangan usullari ta'sirida hosil bo'ladi. Shu bilan birga, tuproq hosil bo‘lish jarayonlari yo‘nalishida ham yaxshi tomonga tubdan siljishlar yuz bermoqda. Tuproqning profili, agrokimyoviy, fizik-kimyoviy va suv-fizik xususiyatlarining o'zgarishi kuzatiladi. Akkulturatsiyaning xarakterli belgisi chirindining yuqori gorizontida asoslar va takrorlanuvchi oksidlar bilan to'yingan, shuningdek barqaror birikmalar hosil qiluvchi kul elementlari bilan to'planishi hisoblanadi.
Kultivatsiya darajasiga ko'ra, sod-podzolik tuproqlar zaif, o'rta va yaxshi ishlov berilganlarga bo'linadi.
kam ishlov berilgan tuproqlarning profili quyidagi gorizontlardan iborat:
Oʻgʻri –- A ₂ yoki A ₂ B ₁ –- B (B _{1 B} 2 ₎ –- S.

31-jadval

Haydaladigan soda-podzolik eroziyaga uchragan tuproqlarning qiyosiy tavsiflari

Tuproqning eroziyasi darajasi	Tuproqning oʻrtacha yillik eroziyasi, t/ga	Shudgor gorizontining xususiyatlari ( A )
		Yo'q qilish darajasi	Gumus miqdori, %	Gumus zahiralari, t/ga	Zichlik, g/sm ^3	Umumiy g'ovaklik, %
^1ogacha bo'lgan qiyaliklarda juda oz eroziyalangan to'liq profil )	< 2.0	To'liq saqlangan	1.6 va undan yuqori	50 va undan yuqori	1,15 + 0,14	56.1
^graduslikqiyaliklarda zaif eroziyalangan	2.1-5.0	Qisman vayron qilingan, A 2 gorizonti shudgor qilingan	1,3 + 0,04	35-45	1,32 + 0,09	49.8
^graduslikqiyaliklarda oʻrtacha eroziyalangan	5.1-10.0	2 gorizonti va B gorizontining yuqori qismi haydalgan	1,0 + 0,03	20-30	1,43 + 0,08	44.1
^graduslikqiyaliklarda qattiq eroziyalangan	10,1-20,0	Avor va A 2 gorizontlari butunlay vayron qilingan . Avor B gorizontidan hosil bo'ladi	0,7 + 0,02	10-15	1,50 + 0,11	39.6
^darajadanyuqori bo'lgan qiyaliklarda juda kuchli eroziyalangan	>20,0	Avor B gorizonti va tub jinslardan hosil bo'ladi	0,6 + 0,02	<10	1,57 + 0,09	38.2

Shudgorlash gorizontida A _o , A ₁ va qisman A ₂ yoki A ₂ B _{1 ishtirok etadi} . Uning qalinligi 20 dan 25 sm gacha, mo'rt, bo'lakli tuzilish yoki tuzilmasizlik bilan tavsiflanadi. Tuproqlarning podzolik gorizontining qalinligi lyoss va lyesssimon tuproqlarda 13-22 sm, moren yotqiziqlarida 5-10 sm gacha qisqaradi, bo'sh suv-muzlik va qadimgi allyuvial yotqiziqlarda podzolik gorizonti juda zaif. . Haydaladigan gorizontning kislotaligi CS l da 4,8-5,3 pH gacha pasayadi (bokira holatda 3,0-4,2 ga nisbatan). Almashuvchi kationlar tarkibida Ca va Mg miqdori ortadi , almashinadigan vodorod ulushi esa kamayadi. Asoslar bilan to'yinganlik darajasi 50-65% gacha, chirindi miqdori sod-podzolik yomon ishlov berilgan tuproqlarda 1,5-2,0%, og'irroq morena va ko'l-muzlik cho'kindilarida - 2,2% ni tashkil qiladi. A ₂ gorizontida chirindi, mineral oksidlar va o'simliklarning oziqlanishining harakatchan elementlari miqdori keskin kamayadi.

Turf-podzolik o'rta madaniy tuproqlar tashqi xususiyatlari va xususiyatlariga ko'ra bokira tuproqlardan ko'proq farq qiladi. Ularning profili A _vor –- (A ₂ ) –- A ₂ B ₁ –- B (B ₁ , B ₂ ) –- C gorizontlarini o‘z ichiga oladi. Haydaladigan qatlam qalinligi 25-30 sm oralig‘ida.Gorizont A ₂ faqat lyess va lyosssimon sozlarda (qalinligi 6-12 sm) rivojlangan sod-podzolik tuproqlar profillarida yaxshi aniqlanadi, morena cho'kindilarida esa odatda alohida dog'lar, soylar shaklida topiladi yoki umuman yo'q. O'rta darajadagi o'sish holatida sod-podzolik tuproqlarning haydaladigan gorizontlari bo'lakli tuzilishga ega bo'lib, ulardagi almashinadigan asoslar soni ko'payadi. Bu gidrolitik kislotalilikning 2-5 m.ekv/100 g tuproqgacha pasayishi va asoslar bilan to'yinganlik darajasining 70-80% gacha oshishi bilan bog'liq; chirindi mavjudligi - 2,0-3,0%.
Turf-podzolik yaxshi o'stirilgan tuproqlar o'zlarining bokira holatiga xos bo'lgan profilning farqlangan tuzilishini butunlay yo'qotadi. U A _vor –- A ₂ B ₁ gorizontlaridan iborat –- ichida –- p. P azolik gorizonti mayda yamoqlar va soylar koʻrinishida faqat lyoss va lyosssimon tuproqlarda rivojlangan tuproqlarda boʻladi. Haydaladigan gorizontning qalinligi 30-45 sm ni tashkil qiladi, u bardoshli mayda bo'lakli yoki donador-bo'lakli tuzilish bilan tavsiflanadi. Asoslar bilan to'yinganlik darajasi 80-90% gacha, kislotalilik 6,0 dan oshadi, gumus miqdori esa 3,0% dan ortiq. Yaxshi o'stirilgan tuproqning haydaladigan gorizontlarida loyli fraktsiyaning to'planishi mavjud.
Yaxshi o'stirilgan tuproqlarda o'simliklarning o'sishi va rivojlanishi noqulay ob-havo sharoitlariga kamroq bog'liq . Ushbu tuproqlarda barcha qishloq xo'jaligi ekinlaridan, shu jumladan o'sish sharoitlarini talab qiladigan barqaror hosil olinadi.
Respublikada qabul qilingan tasnifga muvofiq (1990) sod-podzolik tipga qisqa muddatli ortiqcha namlik sharoitida bo'lgan tuproqlar ham kiradi. Profilida imtihon belgilarining mavjudligiga ko'ra quyidagi kichik turlar ajratiladi: quyida ko'rib chiqiladi, kontakt bilan tekshiriladi va vaqtincha haddan tashqari namlangan (zaif sirlangan).