Ma’ruza materiallari 1-mavzu: investitsiyalarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati reja

19-mavzu. Mamlakat innovatsiya faoliyatini baholash


Reja:

19.1. Mamlakat innovatsiya faoliyatini baholashning xorij tajribasi.
19.2. Yevropa innovatsion tablosi (European Innovation Scoreboard).
19.3. Texnologik yutuqlar indeksi (Technology Achievement Index). Innovatsion salohiyat indeksi (Innovation Capacity Index); Boston konsalting guruhining umumjahon innovatsion indeksi (GII BCG), INSEAD Umumjahon innovatsion indeksi (GII INSEAD), Innovatsiyalarning global omili (Global Innovation Quotient).


Tayanch iboralar: Yevropa innovatsion tablosi, Texnologik yutuqlar indeksi, Innovatsion salohiyat indeksi, Boston konsalting guruhining umumjahon innovatsion indeksi, Innovatsiyalarning global omili


19.1. Mamlakat innovatsiya faoliyatini baholashning xorij tajribasi.

Jahon tajribasi barcha sohalarda sifatli o‘sishni ta’minlovchi yangiliklarni uzluksiz tarzda amaliyotga joriy etish jamiyat va iqtisodiy rivojlanishning harakatlantiruvchi kuchiga aylanganligini ko‘rsatmoqda.

Bugun rivojlanishning innovatsion modellari va “aqlli” texnologiyalar amalga oshirilayotgan mamlakatlar eng muvaffaqiyatli va barqaror hisoblanadi. Bunday mamlakatlarning barqaror taraqqiyoti, ularning jahon bozorlarida raqobatbardoshligi tabiiy resurslarni eksport qilish va jismoniy mehnatdan foydalanishga emas, balki innovatsion g‘oyalar va ishlanmalarga asoslanadi.
Ushbu mamlakatlarda innovatsion g‘oyalar, ishlanmalar va texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha davlat strategiyasining ijrosi shartli ravishda “kelajak vazirliklari” deb nomlanuvchi maxsus idoralar tomonidan amalga oshiriladi.
Innovatsion rivojlanish uchun mas’ul idoralarning asosiy vazifasi innovatsiya va fan yutuqlarini keng joriy etish hisobiga mamlakatning iqtisodiy o‘sishi va jahon bozorlaridagi raqobatbardoshligini ta’minlash hamda iqtisodiyotda intellektual ulushning ko‘payishi hisoblanadi.
Mamlakatning (mintaqaning) raqobatbardoshligi va iqtisodiy rivojlanishida innovatsiyalarning ulkan rolini anglash dolzarb bo'lib qoldi. Demografik inqirozga (aholining pasayishi) va tuzilmaviy islohotlarni yakunlash tendentsiyasiga duch kelgan rivojlangan mamlakatlar o'n yildan ko'proq vaqt oldin innovatsion salohiyatni rivojlantirishning intensiv darajasi qanchalik zarurligini angladilar, bu esa hosildorlikning tezroq o'sishiga yordam beradi va iqtisodiyotni yuqori sur'atlarda rivojlanishiga imkon beradi.
Yangi texnologiyalar va jarayonlardan foydalanish samaradorlikni oshiradi va xarajatlarning pasayishiga olib keladi, yangi biznes modeli va tashkiliy tuzilmalarning joriy etilishi kompaniya ishining yaxshilanishiga, qarorlar qabul qilish va axborotni qayta ishlash tezligining oshishiga, iste'molchilar ehtiyojlarini qondirishga olib keladi. Natijada, innovatsiyalar xarajatlarni kamaytiradi va alohida korxonalar rentabelligini oshiradi, bu birgalikda iqtisodiy rivojlanishning yuqori sur'atini beradi.
Innovatsion faoliyat resurslar tanqisligi, iqlim va geografik xususiyatlar sharoitida ham raqobatbardoshlikni va iqtisodiy o'sishni yuqori darajada ushlab turishga imkon beradi, buning yorqin misoli Yaponiya bo'lib, uning iqtisodiy salohiyati asosan innovatsiyalarni faol rivojlantirish va amalga oshirish bilan bog'liq.
Innovatsion rivojlanish muhimligini hisobga olgan holda, chet ellik mutaxassislar uzoq vaqt davomida innovatsion jarayonlarni o'rganib, ularning rivojlanishi va mamlakat, mintaqa, korxonaning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga ta'sirini baholaydilar.