Ma`ruza matni

Ma`ruza matni

Kirish

Mazkur Fuqarolik jamiyati fanini oliy o’quv yurtlari maxsus sirtqi bakalavriat yo’nalishlarida o’qitish byelgilangan. Dasturda fanning maqsadlari, vazifalari, mazmuni va malakaviy talablar byelgilangan bo’lib, fuqarolik jamiyatining shakllanishi va rivojlanishiga oid qonuniyatlar, tamoyillar, byelgilar, amalga oshirish myexanizmlari va unga doir zamonaviy konsyepsiyalar byerilgan.

Dastur fuqarolik jamiyatining shakllanishi va rivojlanishining birinchi Pryezidyent I.Karimov tomonidan nazariy myetodologik asoslarining ishlab chiqilganligi va O’zbyekiston Ryespublikasi Pryezidyenti Sh.M.Mirziyoyevning ―O’zbyekiston Ryespublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar stratyegiyasi to’g’risidagi Farmonida (7 fyevral 2017 yil) mamlakatimizda ijtimoiy-siyosiy hayotni, davlat va jamiyat qurilishining barcha sohalarini dyemokratlashtirish va libyerallashtirish, inson huquq va erkinliklarini himoya qilish, fuqarolik jamiyatini shakllantirishda aholi ishtirokini ta’minlashning asosiy yo’nalishlari asosida ishlab chiqilgan. Mazkur fanning qonun qoidalari, tushunchalarini o’rgatishda quyidagilarga alohida e’tibor byerish kyerak:

-       Talaba yoshlar ongi va qalbida ezgu g’oyalarlarga sadoqat tuyg’usini uyg’otish asosida mafkuraviy immunityetini kuchaytirish;

-       “Harakatlar stratyegiyasi”ning asosiy tushuncha va tamoyillarini anglatish;

-       Faol fuqarolik pozisiyasini shakllantirish;

-       Fuqarolik institutlari faoliyatini, islohotlar davrida sud-huquq sohasini yangicha yo’nalishi, usullari haqida  ilmiy asoslangan tavsiyalar ishlab chiqishga e’tibor qaratish zarur.

         Mazkur fan ijtimoiy-gumanitar fanlardan biri bo’lib, 1 syemyestrda o’tiladi. Mazkur fanni o’zlashtirish uchun talabalar o’quv ryejadagi “O’zbyekiston tarixi” fanidan yetarli bilim va ko’nikmalarga talabalar ega bo’lishlari talab etiladi va bo’lg’usi mutaxassislarda bu bo’yicha ko’nikma va malaka shakllanishida muhim o’rin tutadi.

Fanning maqsad va vazifalari

         “Fuqarolik jamiyati” fanining asosiy maqsadi talabalarga fuqarolik jamiyatining shakllanish va rivojlanish jarayonida olib borilayotgan islohotlar, ularni amalga oshirish stratyegiyasining mazmun-mohiyati, fuqarolik jamiyatida inson, davlat va jamiyatning o’zaro munosabati, mamlakatni dyemokratlashtirish va modyernizasiyalashning asosiy tamoyillari, fuqarolik jamiyatini shakllantirish va rivojlantirishda O’zbyekistonning o’ziga xos xususiyatlari to’g’risida chuqur bilim byerish orqali ularda faol fuqarolik pozisiyasi va mas’uliyatini shakllantirishdan iborat. 

         Fanni o’qitishning vazifalari- talabalarga:

-Fanning vazifasi fuqarolik jamiyati fanining pryedmyeti, obyekti, maqsad va vazifalarini o’rganish, fuqarolik jamiyati haqidagi g’oya, yo’nalish va nazariyalarni tahlil qilish;

- huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatining asosiy byelgilari va o’zaro ta’sir etish myexanizmlari, fuqarolik jamiyatini barpo etishning ijtimoiy-siyosiy, huquqiy va ma’naviy asoslari to’g’risida tushunchalar byerish;

- taraqqiyotning o’zbyek modyeli va fuqarolik jamiyatini barpo etishning ilmiy-myetodologik asoslari yoritish, O’zbyekiston Ryespublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha ― Harakatlar stratyegiyasining mazmun-mohiyatini tushuntirish;

- talabalarning fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari faoliyati, jamoatchilik nazorati va davlat organlari faoliyatining ochiqligini ta’minlanish to’g’risida tasavvurlarini boyitish.

Fan bo’yicha talabaning malakasiga qo’yiladigan talablar

         Fan buyicha talabalarning bilim, ko’nikma va malakalariga quydagi talablar kuyiladi. Talaba:

– Fuqarolik jamiyatining iqtisodiy, ijtimoiy, ma’naviy va huquqiy asoslari; fuqaroviylik, fuqaro faolligi, dyemokratik institutlarni rivojlantirish; qonun ustuvorligi, saylov huquqi erkinligi; taraqqiyotning o’zbyek modyeli va fuqarolik jamiyatini barpo etishning ilmiy-myetodologik asoslari, mamlakatni yangilash va modyernizasiya qilish; siyosiy partiyalarning o’rni va ahamiyati, fuqarolik jamiyati institutlarini shakllantirish va rivojlantirish, fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari, millatlararo totuvlik va diniy bag’rikyenglik, jamoatchilik nazorati va davlat organlari faoliyatining ochiqligi, ijtimoiy shyeriklik, faol fuqarolik pozisiyasiga ega bo’lgan yosh avlodni tarbiyalashning asosiy yo’nalishlari to’g’risida tasavvurga ega bo’lish;

– O’zbyekistondagi fuqarolik jamiyatini rivojlantirish jarayonlarini tahlil qila olish; taraqqiyotning o’zbyek modyeli va fuqarolik jamiyati mazmun-mohiyatini chuqur anglagan holda, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan bunyodkorlik ishlarida faol ishtirok etish va ijtimoiy-siyosiy faolligi va daxldorlik tuyg’usini namoyon etish; O’zbyekiston Ryespublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha ―Harakatlar stratyegiyasi‖ da byelgilangan asosiy yo’nalishlar va vazifalar to’g’risida bilishi va ulardan foydalana olishi;

        -mamlakatni dyemokratlashtirish va fuqarolik jamiyatini qurish bo’yicha o’ziining erkin fikrini bildira olish; mamlakatimizda erishilayotgan yutuqlari va ularning xalqaro miqyosda e’tirof etilishini tahlil qilish ko’nikmalariga ega bo’lishi kyerak.

         Fanning o’quv ryejadagi boshqa fanlar bilan o’zaro bog’liqligi

“Kadrlar tayyorlash milliy Dasturi”ning  ta’limning ijtimoiylashuvi bo’limida ko’rsatib o’tilgan talaba-yoshlarning ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy dunyoqarashini boyitish, ularda ijtimoiy jarayonlarga bo’lgan munosabatni qaror toptirish, ijtimoiy falsafaning tarixiy va nazariy xususiyatlarini jamiyatimizda olib borilayotgan ishlar orqali amalga  oshirishga qaratilganligi bilan byelgilanadi. O’quv ryejadagi inson va jamiyat xayoti va faoliyatini o’rganuvchi ijtimoiy gumanitar fanlar – tarix, psixologiya sotsiologiya, pyedagogika, politologiya kabi fanlar kabi  bilan aloqador.

Fanni o’qitishda zamonaviy axborot va pyedagogik tyexnologiyalar

Dasturda ko’rsatilagn mavzular ma’ruza, syeminar shaklida olib boriladi.,shuningdyek, fanning dolzarb masalalari talabalarga mustaqil ish sifatida o’zlashtirish uchun byeriladi. Fan zamonaviy pyedagogik tyexnologiyaning “Klastyer”, “Bumyerang”, “Matbuot konfyeryensiyasi” singari myetodlari orqali hamda slaydlar, multimyedia namoyishlari bilan o’tkaziladi.

“Milliy g’oya: O’zbyekistonni rivojlantirish stratyegiyasi” kursini loyihalashtirishda quyidagi asosiy konsyeptual yondoshuvlardan foydalaniladi:

Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim. Bu ta’lim o’z mohiyatiga ko’ra ta’lim jarayonining barcha ishtirokchilarini to’laqonli rivojlanishlarini ko’zda tutadi. Bu esa ta’limni loyihalashtirilayotganda, albatta, ma’lum bir ta’lim oluvchining shaxsini emas, avvalo, kyelgusidagi mutaxassislik faoliyati bilan bog’liq o’qish maqsadlaridan kyelib chiqqan holda yondoshilishni nazarda tutadi.

Tizimli yondoshuv. Ta’lim tyexnologiyasi tizimning barcha byelgilarini o’zida mujassam etmog’i lozim: jarayonning mantiqiyligi, uning barcha bo’g’inlarini o’zaro bog’langanligi, yaxlitligi.

Faoliyatga yo’naltirilgan yondoshuv. Shaxsning jarayonli sifatlarini shakllantirishga, ta’lim oluvchining faoliyatni aktivlashtirish va intyensivlashtirish, o’quv jarayonida uning barcha qobiliyati va imkoniyatlari, tashabbuskorligini ochishga yo’naltirilgan ta’limni ifodalaydi.

Dialogik yondoshuv. Bu yondoshuv o’quv munosabatlarini yaratish zaruriyatini bildiradi. Uning natijasida shaxsning o’z-o’zini faollashtirishi va o’z-o’zini ko’rsata olishi kabi ijodiy faoliyati kuchayadi.

Hamkorlikdagi ta’limni tashkil etish. Dyemokratik, tyenglik, ta’lim byeruvchi va ta’lim oluvchi faoliyat mazmunini shakllantirishda va erishilgan natijalarni baholashda birgalikda ishlashni joriy etishga e’tiborni qaratish zarurligini bildiradi.

Muammoli ta’lim. Ta’lim mazmunini muammoli tarzda taqdim qilish orqali ta’lim oluvchi faoliyatini aktivlashtirish usullaridan biri. Bunda ilmiy bilimni ob’yektiv qarama-qarshiligi va uni hal etish usullarini, dialyektik mushohadani shakllantirish va rivojlantirishni, amaliy faoliyatga ularni ijodiy tarzda qo’llashni mustaqil ijodiy faoliyati ta’minlanadi.

Axborotni taqdim qilishning zamonaviy vositalari va usullarini qo’llash - yangi kompyutyer va axborot tyexnologiyalarini o’quv jarayoniga qo’llash.

O’qitishning usullari va tyexnikasi. Ma’ruza (kirish, mavzuga oid, vizuallash), muammoli ta’lim, kyeys-stadi, pinbord, paradoks va loyihalash usullari, amaliy ishlar.

O’qitishni tashkil etish shakllari: dialog, polilog, muloqot hamkorlik va o’zaro o’rganishga asoslangan frontal, kollyektiv va guruh.

O’qitish vositalari: o’qitishning an’anaviy shakllari (darslik, ma’ruza matni) bilan bir qatorda – kompyutyer va axborot tyexnologiyalari.

Kommunikasiya usullari: tinglovchilar bilan opyerativ tyeskari aloqaga asoslangan byevosita o’zaro munosabatlar.

Tyeskari aloqa usullari va vositalari: kuzatish, blits-so’rov, oraliq va joriy va yakunlovchi nazorat natijalarini tahlili asosida o’qitish diagnostikasi.

Boshqarish usullari va vositalari: o’quv mashg’uloti bosqichlarini byelgilab byeruvchi tyexnologik karta ko’rinishidagi o’quv mashg’ulotlarini ryejalashtirish, qo’yilgan maqsadga erishishda o’qituvchi va tinglovchining birgalikdagi harakati, nafaqat auditoriya mashg’ulotlari, balki auditoriyadan tashqari mustaqil ishlarning nazorati.

Monitoring va baholash: o’quv mashg’ulotida ham butun kurs davomida ham o’qitishning natijalarini ryejali tarzda kuzatib borish. Kurs oxirida tyest topshiriqlari yoki yozma ish variantlari yordamida tinglovchilarning bilimlari baholanadi.

“Fuqarolik jamiyati” fanini o’qitish jarayonida kompyutyer tyexnologiyasidan, “Power Point”  dasturlaridan foydalaniladi. Ayrim mavzular bo’yicha talabalar bilimini baholash tyest asosida va kompyutyer yordamida bajariladi. “Intyernyet” tarmog’idagi ma’lumotlardan foydalaniladi, tarqatma matyeriallar tayyorlanadi, tyest tizimi hamda tayanch so’z va iboralar asosida oraliq va yakuniy nazoratlar o’tkaziladi.