Ma’ruza matnlari mavzu. Kirish. Qishloq xo‘jalik ekinlari yangi navlarini yaratishning axamiyati, xolati va istiqbollari. Reja

1. Erkin changlatish – ona o’simlik gullari bichiladi, izolyasiya qilinmaydi (xaltacha bilan yopilmaydi), ular atrofida o’sib turgan barcha tur va xillarining chang bilan erkin ravishda changlanadi. Buni quyidagicha ko’rsatish mumkin:


♀A x ♂B + V + G
Buusulmakkajo’xorininggeterozisliduragayurug’larinitayyorlashdaqo’llanadi.Ona o’simligi sifatida olingan insuxt liniya o’simliklar ro’vaklari olib tashlanadi (bichiladi).Yonida bir necha qator ota o’simligi sifatida olingan insuxt liniya bichilmaydi.Natijada erkin changlanish ro’y beradi.Hosil bo’lgan (ona o’simliklarida) urug’ duragay urug’ bo’lib hisoblanadi.
2. Majburiy changlatish – ona o’simlikning gullari bichiladi, izolyasiya qilinadi va maxsus to’plangan bitta ota o’simligining changi bilan changlatilib, yana izolyasiya qilinadi. Olingan duragayning kelib chiqishi aniq bo’ladi.Bu changlatish sxemasi quyidagicha:


♀A x ♂B
3. Cheklangan erkin changlatish – ona o’simligining gullari bichiladi va maxsus tanlab olingan bir necha (ikki va undan ko’p) navlarning changi bilan changlatiladi va izolyasiya qo’llanadi. Bunday changlatish quyidagicha ifodalanadi:
[♀A x ♂(B + V + G + D)]


Savollar.

1. 
   Duragaylash va duragay deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Nima maqsadda duragaylash o’tkaziladi?
   
3. 
   Nima natijasida duragaylarda yangi belgi va xususiyatlar hosil bo’ladi?
   
4. 
   Duragaylash usuli bilan boshlang’ich material qanday tayyorlanadi?
   
5. 
   Duragaylashda qanday chatishtirish xillari mavjud?
   
6. 
   Chatishtirishda qanday changlatish usullari qo’llanadi?
   
7. 
   Chatishtirish uchun ota-ona juftlarini tanlash prinsiplari nimadan iborat? N.I.Vavilov, I.V.Michurin bu borada qanday ish o’tkazganlar?
   
8. 
   Duragaylardan boshlang’ich material sifatida qanday foydalanish mumkin, nechanchi bo’g’indan tanlash o’tkazish tavsiya etiladi?