Ma’ruza matnlari mavzu. Kirish. Qishloq xo‘jalik ekinlari yangi navlarini yaratishning axamiyati, xolati va istiqbollari. Reja

Boshlang’ichmaterial-Sholiekiniseleksiyasida Oruza turkuminingtabiiyseleksionvaeksperimentalusulidayaratilganjahonningturlixilvashakllariningnamunalaridanfoydalanishasosidayaxshinatijalargaerishishmumkin.
Sholiningturlishakllari, navlari, duragaylari, xillariningjahonzahirasinisaqlashvanamunalarbilanalmashishmarkazivazifasini 1961 yildanboshlabFillipindajoylashgan JRRJ – sholichilikxalqoroilmiytadqiqotinstitutibajarmoqda. TurlimamlakatlarningmilliynamunalariOsiyomamlakatlariningmahalliy (aborigen) shakllari, yovvoyiturlariningnusxalariinstitutqoshidagimurtakplazmasixalqaromarkazidato’plangan. Haryilibumarkazxorijiymamlakatlarga 30 dan 50 mingtagachaharxilnamunalarningurug’inijo’natadi. Jahondasholiningmavjud 120 mingnamunasiningyarmi JRRJ dajoylashgan. AfrikaningmintaqaviymarkazlarihamdamamlakatlariningxizmatlarinatijasidajahongenbankidaAfrikasholisining 7,7 mingnamunasito’plangan. JRRJdantashqarisholiningjudako’pmiqdordagishakllariVIRningjahonkolleksiyasidavabutunRossiyasholichilikilmiytadqiqotinstitutidajoylashgan. VIRningjahonkolleksiyasida 40 mamlakatlardankeltirilgan 5 minggayaqinnamunalarmavjud. Buyerdagikolleksiyaningasosiyqisminihamdo’stlikmamlakatlarivaOsiyodankeltirilgan O. sativa namunalaritashkilqiladi. SholiekiniseleksiyasidatezpisharnavlarniyaratishuchunXitoy, Yaponiya, (Norin 33, Norin 15, Norin 19,) Italiya, Gresiya, Sloveniyaningtezpisharnavlariqimmatliboshlang’ichmaterialbo’libhisoblanadi. Janubiy, Janubiy–SharqiyvaJanubiy–G’arbiy, Xitoy, Xindiston, Vyetnam, Birma, Indoneziya, Fillipinnavlariningvegetasiyadavriningdavomiyligi 200 kundanziyod. Shuninguchunbunavlarbizningsharoitimizdaekishuchunahamiyatibo’lmasaham, seleksiyaishidayuqorihosillinavlarniyaratishdaboshlang’ichmaterialsifatidafoydalanishimumkin.
Suvrejimimunosabatigaqaratilganseleksiyauchunsuvgakamtalabchannavlarboshlang’ichmaterialsifatidaahamiyatlidir. Qurg’oqchilikkachidamliBelыySkoms, Zolotыyevsxodыvaboshqayaratilgannavlarbuxususiyatgaegadir.
PirikulyariozkasalligigachidamlixususiyatliJanubiyOzarbayjanmahalliynavlari – Sadri, Mallay, Italiyanavlari – Tremizino, Sorrariavaboshqalar. Yaponiyanavlari – Soranku 25, Oyreyze, Amerikalik – Nova, ZenitvaDaunnavlari.