Ma’ruza qattiq jismning qo'ZG'almas o'q atrofida aylanma harakati ma’ruza mashg’uloti rejasi

a

b

21-rasm

Birinchi g`ildirakni yetakchi, ikkinchisini esa yetaklanuvchi deb faraz qilaylik. Ikkala g`ildiraklarning bir-biriga tegib turgan nuqtalarining tezligi miqdor va yo`nalishi jihatidan bir xildir:

a b 22-rasm

yoki , bundan, (4.15) kelib chiqadi.

(4.15) munosabat g`ildiraklar harakati uzatish tasmalari orqali bo`lganda ham o`rinlidir (22-rasm; a, b).

(4.15) dan ko`ramizki, g`ildiraklar burchak tezliklarining nisbati radiuslarining nisbatiga teskari proporsional ekan.
G`ildirak tishlari tashqi tomondan tishlashgan (21-rasm, a) bo`lsa yoki uzatma tasmalar ayqash bo`lsa (22-rasm, b), ular har xil tomonga aylanadi. Agar g`ildiraklar ichki tomondan tishlashgan (21-rasm, b) bo`lsa yoki uzatma tasmalar ayqash bo`lmasa (22-rasm, a), ular bir tomonga aylanadi.
G`ildiraklar burchak tezliklarining nisbati tishlar soni yoki aylanish soni orqali quyidagicha ifodalanadi:
. (4.16)
Yetakchi g`ildirak burchak tezligini yetaklanuvchi g`ildirak burchak tezligiga nisbati uzatish soni deb ataladi:
. (4.17)
21-rasm, b va 22-rasm, a dagi g`ildiraklar uchun uzatish soni musbat; 21-rasm, a va 88-rasm, b dagi g`ildiraklar uchun uzatish soni manfiy bo`ladi.
Tishlashgan g`ildiraklar n (bir necha) juft bo`lsa, umumiy uzatish soni har bir juft g`ildirak uzatish sonlarining ko`paytmasiga teng:
,
bundan
. (4.18)
Bu yerda m-tashqi tomondan tishlashgan juftlar soni.