Ma’ruza yer osti poligonometriyasi reja

4.2-rasm.
Vaktinchalik metall belgi shpurlarni burgilab laximning pastki kismiga joylashtiriladi va ularga marksheyderlik belgilar bilan kursatiladi. Xar bir maxkamlangan doimiy va vaktinchalik belgi yoki belgilarga tartib rakami berilib ular katalogga kiritiladi va tablichkalar bilan kursatiladi rasmda marka turlari kursatilgan.
2. Kon ishlarida kullaniladigan teodalitlar.
Er osti tasvirga olishda asosan texnik xamda maxsus teodalitlardan foydalaniladi. Kon teodalitlari asosan 2ta truba bilan tayyorlanadi asosiy kuruvchi truba va yordamchi truba. YOrdamchi truba tik tushgan laximlarda gorizontal va vertikal burchaklarni ulchashda kullaniladi. Konlarda teodalitlar osilib turgan xolatlarda xam ulchov ishlari olib borishi mumkin. (xarakat kiluvchi shtativlvrda).
Amaliyotda marksheyderlik tasvirga olish ishlari uchun optik teodalitlardan foydalaniladi . Bu teodalitlar bir vaktni uzida vertikal xamda gorizontal burchakni ulchashda kul keladi.
Kon ishlarida asosan optiklari teodalitlar kullaniladi. SHulardan:
1. T0,5, T1 – yukori aniklikdagi optik teodalit gorizontal burchakni ulchashdagi urtacha kvadratik xato 0,5” va 1”, 1 - 2 km uchun triangulyasiya va poligonomtriya yullarini xosil kilish uchun kullaniladi.
2. T2, T5 – anik optik.teodolitlar, gorizontal burchak ulchashdagi urtacha kvadratik xato. 2” va 5” ga teng, 3 – 4 km triangulyasiya va poligonometriya yullarini xosil kilishda kullaniladi.
3. T15, T30 – texnik aniklikdagi optik teodalitlar, gorizontal burchak ulchashdagi urta kvadratik xatosi 15”, 30” ga teng. Agar bularni yoniga xarf va sonlar kuyilsa, masalan K bulsa kompensatorli teodalit, M- marksheyderlik ishlari uchun, avtokollimatsion okulyar bulsa A kuyiladi. Masalan: 2T5, T5K, T30M, 2T2 modelning tartib rakami oldida kursatiladi.
3. Kon laximlarida burchak ulchash teodalit va signallarni markazlashtirish bilan boshlanadi.
Markazlashtirish 3 xil usul bilan amalga oshiriladi.
1. Mexanik
2. Optik
3. Avtomatik
1. Mexanik usul – eng oson usul xisoblanib ipli otves (shovun) yordamida bajariladi. Otves ipi marksheyderlik belgiga osilgan buladi. Bu usul baland bulmagan, shamol tezligi 2-2,5 m/s ga teng bulgan laximlarda utkaziladi.
2. Optik usul – shaxtada teodalit yuli nuktalari pastda joylashgan xolatlarda kullaniladi.
3. Avtomatik usul yoki 3 ta shtativ usuli – bir vaktni uzida 3 ta nuktaga shtativ urnatiladi, 1- shtativga signal, 2- shtativga teodalit, 3- shtativga signal joylashtiriladi va markazlashtiriladi, burchak ulchash tartibi tugatilgandan sung birinchi shtativ oldinga olib utiladi, urtada turgan teodalit 2- shtativga, teodalit urniga signal joylashtiriladi va ish tartibi shu tarzda davom kildiriladi (4.3-rasm).
4. Er osti teodalit yullarida tasvirga olish vaktida tomon uzunliklarini ulchash eng kiyin va eng kerakli ishlardan bittasi xisoblanadi. Uzunlik ulchash ruletka lenta dlinomer, svetodalnomerlar yordamida ulchaniladi. Er osti teodalit yullarida asosan pulat lentalardan foydalaniladi.
5. Er ostida ish olib borishda birinchi urinda joy rekognossirovka kilinadi (joy tanlanadi). Rekognossirovka nomidan maksad kon laximlarini joylashishi xolati urganiladi ya’ni maxkamlash uchun joy tanlanadi. Joy tanlanib punktlar maxkamlanib bulingach laximda tartibi bilan ulchov ishlari bajariladi. Urta va texnik aniklikdagi teodalitlardan foydalaniladi. Tasvirga olishda: