Ma’ruzalar matni fanning nazariy mashg‘ulotlari mazmuni 1-ma'ruza. Kirish. Chiqindilar rekuperatsiyasi haqida tushuncha Reja

1.5. Ikkilamchi mineral va energetik resurslar. 
 
Ikkilamchi materiallar resurslari - bu ishlab chiqarish chiqindilari va 
iste'molga yaroqsiz va chiqindilarning majmuasi bo‛lib, ularni mahsulot ishlab 
chiqarishda asosiy yo'ki yordamchi material sifatida qo‛llash mumkin. Bundan 
tashqari, bu guruhga shartli ravishda qo‛shimcha yoki alokador mahsulotlarni ham 
kushish mumkin. Ular sanoat uchun materiallar resursining potensial rezervlari 
hisoblanadi. Hozirgi paytda bunday resurslardan to‛liq foydalanilmayapti. 
Ikkilamchi energetik resurslar - texnologik jarayonlar natijasida qurilmalarda 
paydo bo’ladigan chiqindilar, qo‛shimcha va oraliq mahsulotlarning energetik 
potensiali bo‛lib, ulardan korxonaning o‛zida yoki qo‛shni korxonalarni energiya 
bilan ta'minlashda qisman yoki to‛liq qo‛llash mumkin. 
Ikkilamchi energetik resurslarni 3 guruhga bo’lish mumkin: 
1. Yonilg‘i ikkilamchi energetik resurslari. 
2. Issiqlik ikkilamchi energetik resurslari. 
3. Mexaniq ikkilamchi energetik resurlari. 
Yonilg‘i ikkilamchi energetik resurslari guruhiga texnologik uchoqlardan 
chiqadigan tutunli gazlarning fizik issiqliklari, materiallar oqimining issiqliklari, 
issiqlik almashinuvi qurilmalaridan keyin sovutuvchi suvlarning issiqliklari va 
boshqalar kiradi. 
Mexanik ikkilamchi energetik resurslari guruhiga texnologik jarayonlarda 
paydo bo’ladigan yoki qo‛llaniladigan siqilgan gazlarning energiyasi kiradi. 
Nazorat savollari. 
1. «Chiqindisiz texnologiya» atamasining shartliligini isbotlang. 
2. «Chiqindisiz texnologiya» deb nimaga ataladi? 
3. Kam chiqindili texnologiya deb nimaga aytiladi va uning tashkil etishning 
asosiy sharti nimadan iborat? 

---

4.Xom-ashyolardan hamma tomonlama foydalanish, ishlab chiqarish 
chiqindilari, iste'molga yaroqsiz chiqindilar, ikkilamchi materiallar resurslari va 
ikkilamchi energetik resurslar haqida batafsil ma'lumot bering.
5.Ikkilamchi energetik resurslar necha guruhga bulinadi? 
6. Xom-ashyo tarkibidan olinadigan qimmatbaho komponentlarga misollar 
keltiring. 
7. Davriy (uzluksiz) ishlaydigan qurilmalarning FIK ni hisoblaydigan 
formulani keltiring. 
8. Termodinamika qonunlarini «chiqindisiz texnologiya»ga qanday tadbiq 
etish mumkin? 
9. «Chiqindisiz texnologiya» atamasi fanga birinchi marotaba kim tomonidan 
kiritilgan? 
10. Tabiiy resurslarga misollar keltiring. 
11. Chiqindisiz yoki toza ishlab chiqarish konsepsiyasining mohiyati nimada? 
12. Chiqindisiz ishlab chiqarishni yaratishga nima to‛sqinlik qiladi? 
13. Chiqindisiz ishlab chiqarishda energiyadan qanday foydalaniladi va 
termodinamika ikkinchi qonunining qanday cheklanishlari bor? 
14. Chiqindisiz ishlab chiqarishning iloji bormi? 

---