Маърузалар матни гулистон – 2013


а) Идеаллаштирилган ички тузилиш. в)


Download 0.7 Mb.
bet15/27
Sana18.06.2023
Hajmi0.7 Mb.
#1574434
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   27
Bog'liq
portal.guldu.uz-Kristal kimyo

а) Идеаллаштирилган ички тузилиш. в) Ща=и=ий ички тузилиш.
Масалан галитнинг (NaCI) (тош тузи ёки ош тузи) куб шаклидаги фазовий панжарасини олайлик. Унда кубнииг битта томонида (100) жойлашган натрий, катион ва хлор аниони чексиз равишда бир—бирини =уйидагидек такрорлайди.
Na- Cl- - Na - Cl- - Na Cl- - Na - Cl- - Na - Cl- Na - Cl- - Na - Cl- - Nа
Cl- - Na - Сl- - Na - Cl-
Бу галитнинг идеал таркиби ва ионларнинг идеал жойлашиши назарий андазаси щисобланади. Лекин табиий галитнинг таркибида доимо калий, магний ва бош=а элементлар аралашмалари борлиги ани=ланган. Бу элементлар натрий билан изоморф аралашмалар щосил =илади. Шу сабабдан галитнинг идеал таркиби ва ички тузилиши бузулади. Бу минерал ички тузулишининг бузилиши бир нечта щолатда былиши мумкин:
1. Галит фазовий панжарасида натрий ырнига калий ёки магний ытириб =олиши мумкин:
Масалан: Na - С1~- К - С1- - Na
Сl- - Na - Сl - Мg - С1~ Na - Cl-- Na - Cl-- Na
Ионларнинг бундай жойлашишига галитнинг реал таркиби ва ща=и=ий ички тузулиши дейилади.
2. Галитнинг фазовий панжарасидаги натрийнинг ёки хлорнинг ырни бутунлай быш =олиши мумкин;
Масалан - Na - - Na - Сl -
Сl - Na - - Na - С1- - С1-- Na - Cl-- Na
Ионларнинг бу щолатда жойлашишини кашф =илган олим номига Шотки дефекти деб юритилади. Kpистaллокимёrapлap тилида быш =олган жойларни натрий ёки хлор вакансияси (быш жой) деб щам юритилади.
3. Галитнинг таркибидаги хлор ёки натрий ионлари фазовий панжара тугунлари =аторининг ыртасига тушиб =олиши мумкин. Уларнир адашиб саргардон былиб юрувчи ионлар ёки бу щодисани биринчи былиб кузатган олим номига Френкель дефекти дейилади.
Масалан. Na - С1~ - Na - С1- - Na
Сl- - Na - Cl- - Na - Cl-
Na - Cl- - Na - Cl- - Na
4. Иккита натрий ёки иккита хлор битта тугунга тушиб қўшолоқлашиб қолиши мумкин.
Масалан: Na - С1~ - Na - С1- - Na
Сl-- Na-C1- - Na - Сl-
Na - Cl-Cl--Na -Cl--Na
Бу ҳолатда щам галитнинг ички тузилиши бузулади. Ю=орида ионли боғланишдаги энг оддий бинар бирикма галий мисолида келтирилган дефектлар бош=а бо\ланишдаги мураккаб таркибли бирикмалар (кристаллар, минераллар) учун щам характерлидир.
Саволлар
1. Кристалларни ички тузилишини текширадиган усуллар.
2. Кристалларнинг ички тузилишдаги атом ва ионларни жойлашиши.
3. Галитнинг (NaCl) фазовий панжарасида натрий катиони ва хлор аниони орасидаги такрорланиш.

Download 0.7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling