Mashina detallari fanining o’rni va ahamiyati

A=0,5(d₁+d₂)
Tasvirni yasash tishli ilashmaning profil proeksiyasini chizishdan boshlanadi. Buning uchun vertikal o’q chiziq chiziladi va uning ustiga A o’lchamga teng kesma o’lchab qo’yiladi (5.5-shakl). Kesmaning oxirgi nuqtalarini ilashayotgan g’ildiraklarning markazlari deb qabul qilamiz. Bu markazlardan gorizontal o’q chiziqlar o’tkazamiz. So’ngra tishli g’ildiraklarning boshlang’ich aylanalarini chizamiz; tish cho’qqisi aylanasi, tish tubi aylanasi hamda to’g’in aylanasi, gupchak aylanasi, val uchun teshik aylanasi shponka uchun o’yiq (paz)lar chiziladi.
Tishli ilashmaning frontal proeksiyasini bajarishda tishli g’ildirak tishining uzunligi - b, gubchak uzunligi- d_g larning o’lchamlari bo’yicha va profil proeksiyadan foydalanib bajariladi. Bunda ilashmada tishlar orasida oraliq (redial zazor) C(C=0,25m) birinchi tishli g’ildirakning tish cho’qqisi sirti bilan ikkinchi tishli g’ildirakning tish tubi sirti orasidagi masofa g’ildirak tishlar soni (z₂)ni, shesterniya tishlar soni (z₁)ga nisbati tishli uzatmaning uzatish soni (I) deb ataladi: I = z₂ / z₁
Tishli uzatmaning uzatish soni va bitta tishli g’ildirakning tishlar soni ma’lum bo’lsa, ikkinchi tishli g’ildirakning tishlar sonini aniqlab bo’ ldi. Silindrik tishli uzatmada tashqi ilashishda tishli g’ildiraklar qarama-qarshi tomonga, ichki ilashishda bir tomonga aylanadi.
Silindrik uzatmaga oid bajaraladigan amaliy ish 5.5-shaklda ko’rsatilgandek bajariladi. Bu ishga oid topshiriq variantlari 5.6-jadvalda berilgan.
Konussimon tishli uzatma


Konussimon tishli uzatma ikkita to’g’ri doiraviy konusdan tashkil topgan bo’lib, ularning o’qlari bir nuqtaga kesishadi. Bu nuqta konuslarning uchi deb ataladi. O’qlar orasidagi burchak δ₁+δ₂=90° bo’lgan uzatma keng tarqalgan.
Konus g’ildiragi tishlari, silindrik g’ildiragi tishlaridan farq qiladi. Tishlarining balandligi, eni va boshqa parametrlarini o’lchamlari konus uchiga yaqinlashgan sayin sekin asta kichrayib boradi. Shuning uchun tishning moduli va boshqa parametrlari uzunlik bo’ylab o’zgaruvchan kattalik. Konussimon tishli g’ildirakka oldingi konusdan tashqari yana orqa qo’shimcha konus bor. Qo’shimcha konus sirtidagi tishlar profili xuddi silindrik tishli g’ildirakdagidek chiziladi.
Konussimon tishli g’ildirakni geometrik hisoblash ishlari eng katta o’lchamlar bo’yicha amalga oshiriladi (5.6-shakl):
Boshlang’ich konus balandligi R, boshlang’ich konus asosining diametri d, katta boshlang’ich aylana (ilashish) moduli m.
Modul konussimon tishli uzatmaning asosiy parametri hisoblanadi: