Mashina traktor parkidan foydalanish 12-mavzu: Mashina-traktor parkidan foydalanishning asosiy ko’tsatkichlarilari. Reja

MASHINA TRAKTOR PARKIDAN FOYDALANISH
12-mavzu: Mashina-traktor parkidan foydalanishning asosiy ko’tsatkichlarilari.


Reja:

1. 
   Mashina traktor parki maqsad vazifasi
   
2. 
   Mashina traktor parki bosqichlari
   

1 Ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizasiyalash o’zbekiston Respublikasi fermerlar va kooperativ xo’jaliklarida qishloq xo’jalik mahsulotlari hajmini ko’paytirish va mehnat unumdorligini oshirishning asosiy omilidir (vositasidir).
Zamonaviy texnika qishloq xo’jalik ishlarining qisqa agrotexnik nmddatda va yuqori sifatda minimal ish vaqti hamda kam pul mablag’i sarfida bajarilishiga imkon beradi. Mexanizasiya darajasi va samaradorligini oshirishda progressiv texnologiya, fan va texnikaning zamonaviy yutuqlariga asoslangan mashinalar kompleksi katta ahamiyatga egadir. U har bir xo’jalikda MTPning rasional tarkibda bo’lishiga i,mkon beradi va shuning bilan barcha ishlab chiqarish jarayonlarni kompleks mexanizasiyalashni va buning bazasida uning yuqori samaradorligini ta’minlaydi.
2. Mashina-traktor parki (MTP). Qishloq xo’jalik mashinalarming qiymati keskin oshgan va ularni harid qiljsh murakkab iqtisodiy masala bo’lgan bir paytda fermerchilik va ijarachilik nmammosi taraqqiyoti ayniqsa texnikadan samarali foydalanish masalasi muhim aharaiyat kasb etadi. SHu munosabat bklan Respublikamizning har bar tumanida MTP bo’linmalari barpo etilgan bo’lib, ular davlat kafolatlariga asosan dunyoning etaklovchi kompaniyalaridan qishloq xo’jalik texnikasini harid qiladilar va xo’jaliklarda shartnoma asosida eng murakkab va sermehnat ishlarni bajaradilar. SHunga ko’ra barcha traktorlar, aylanma pluglar, g’alla va paxta yig’ish kombaynlari va «Keys» firmasining boshqa texnikalari ushbu strukturaga keltiriladi.
3. Qishloq xo’jaligida mashinalarning ishlatish shart-sharoitlari. MTA dan foydalanish samarasi qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini masshtabi va sharoitlariga bog’liq. Bu borada Uzbekiston Respublikasining sug’oriladigan dalalari juda katta bo’lmagan o’lchamdagi sug’orish kanallari va daraxtzorlar bilan chegaralangan bo’lib, mashinalardan foydalanishda ma’lum qiyinchiliklar tug’diradi.
Mexanizasiya ko’proq samarali bo’lishi uchun MTA o’z o’lchamlari va texnik tavsiflari bilan muayyan xo’jalikning ishiatish shart-sharoitlariga mos kelishlari kerak. MTA nkrig qishloq xo’jaligida ishlash quyidagi xususiyatlar bilan harakterlanadi:
a) Mashinaning zarur sharoitni (temperatura, namlik va x. k.) yaratish mumkin bo’lgan sanoatda ishlashidan farqi shundaki, qishloq xo’jaligida samarali ishlashi uchun ulzr doimo atmosfera ta ‘sirida bo ‘ladilar.
b) Sanoatda ishlov beriladigan material bevosita mashinaga uzatiladi, qishloq xo ‘jaligida esa mashina dalada siljib, ishlov beriladigan materialga o ‘z ta ‘sirini o ‘tkazadi (tuproqga, o ‘simlikka). -
v) Qishloq xo’jaJik mashinasi jonh miihit bilan o’zaro ta’sirlashadi, u o ‘simlikka zarar etkazmasligi va nniug o ‘sishiga halaqit bermasligi kerak.
g) Sanoatda ishlarni bajarish amaliyotda kalendar nmddatlarga bog ‘liq bo ‘Imaydi vaholauki, qishloq xo ‘ jaligida barcha ishlar o ‘ simliklarning o’sish fazalariga bog’liq bo’lgan aniq muddatlarda bajarilishi zarur. Bularning hammasi ma’lum darajada ishning texnologiyasiui tnshkil qiliuishini hamda mashinalar konstruksiyasiga va ulardan foydalanish usullariga bo’ladigau talablarni aniqlaydi.
4. Ishlab chiqarish jarayonlarining turlari. Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishi ayrim operasiyalardan tashkil topuvchi turli xil jarayonlarning bajarilishini ko’zda tutadi.
Texnologik operasiyalar ishlov beriluvchi materiallarning, mahsulotlarning yoki muhitning masalan, er haydash, kultivasiya. defolyasiya, paxta tozalash va x.k, xususiyatlarni o’zgartirishga yo’naltirilgan ishlab chiqarish jarayonining bir qismini o’z ichiga oladi.
Yordamchi operasiyalar asosiy operasiyalarning bajarilishini
asosiy engillatishga yaxshilashga yoki ta’minlashga yo’nal — tiriladi, bularga: dalani tayyorlash va u yoki bu texnologik operasiyani bajarish, mashinalami ishga tayyorlash, shuningdek yuklash-bo’shatish ishlari kiradi.
Transport operasiyalar odatda texnologik operasiyalar bilan uzviy bog’langan bo’ladi. U materialni yoki qishloq xo’jalik
mahsulotlarining holatini o’zgarishsiz eltishga mo’ljallangan. Qishloq xo’jalik ishlari, bu texnologik va yordamchi operasiyalarning zarur bo’lsa yana transport ishlarining ham yig’indisidan iboratdir. Ketma-ketlikda bajariladigan operasiyalar yig’indisi, agar natijada dastlabki predmet (sho’rlangan uchastka) oraliq predmetga (sho’ri yuvilgan uchastkaga) yoki (tozalanmagan paxta chanoqlari) qishloq xo’jaligining so’nggi mahsulot (paxta, xom-ashyosi)ga aylansa uni ishlab chiqarish jarayoni deb ataladi.
Ishlab chiqarish jarayonlariga quyidagilar kiradi: boronalash, disklash, chizellash, molalashlarni o’z ichiga olgan tuproqga ekish oldi ishlov berish; tayyorlash, yuklash va eltish (transportirovka) ishlarning o’z ichiga olgan urug ekish, gerbisid sochish va o’gltlash; o’simliklarni parvarish qilish quyidagilardan iborat: tuproq qatqalog’ini buzish, qator oralariga ishlov berish, oziqlantirish, egat ochish, suv qo’yish, qishloq xo’jalik zararkunandalariga qarshi kurash; paxta xom-ashyosini yiglsh quyidagilarni o’z icliiga oladi: qaytish polosalarini tayyorlash, defolyasiya qiiish, ochilgan paxtani terish, yigilgan paxtani eltish, to’kklgan paxta va ko’rakni tozalash.
5. Mashina-traktor agregati (MTA)-bu traktor bilan birikgan qishloq xo’jalik mashinasi. Bajaradigan ishlariga ko’ra ular turlicha bo’ladilar: er haydash, ekish, sug’orish, zkinlarni parvarishlash, yig’ish, yuklash va eltish (transport) agregatlari.
Harakatdagi agregatiar - bu MTA lar texnologik operasiyalarni harakatlanib bajaradilar. Bularga er haydash, ekish, yig’ish va boshqa dala bo’ylab siljib, ishlov berish ob’ektiga ta’sir qiladigan agregatlar kiradi.
Stasionar agregatlar - qishloq xo’jalik ishlarini bir joyda turib bajaradilar, Bularga mineral o’g’it va pestisidlarni sochishga tayyorlash qurilma (o’rnatma) larni, tozaiash, xillash va x. k. ishlov berish yoki ishlatishga tayyorlash uchun raateriaini oldiga keltiriladigan mashinalar kiradi.
Stasionar-ko’chib yuruvchi agregatlar texnologik operasiyalarni bajarishiga ko’ra bir uchastkadan boshqa uchastkaga siljitib (yurgizib) o’tkaziladi. Bularga yuklagichlar, dala kanof tozalagichlar, ko’sak chuvigichlar va x. k. lar kiradi.
Oddiy agregat bitta texnologik operasiyani (masalan, er haydash, boronalash va x. k.) bajarishiga mo’ljallanadi. U bitta yoki bir nechta bir xil mashinadan tuzilgan bo’iishi mumkin.
Kompleks agregat turli xil qishloq xo’jalik mashinalarni o’ziga birlashtirib bir nechta texnologik operatsiyalarni bajarishda foydalaniladi (masalan, chizellash) mineral o’g’itlash va boronalash yoki kultivatsiya va go’zani chekankalash (chilellash).
Universal agregat - ozroq qayta rostlash bilan turli xil o’simliklarda (paxta, jo’xori, sorgo) yoki ular har xil qator oralariga ega bo’lganda (masalan 60-90 sm. li qator oraliqda ekish, kultivasiya qilish) texnologik operasiyalarni bajarishda ishlatiladi. Universal agregatlardan foydalanish xo’jaliklarning qishloq mashinalarga bo’lgan talabini kamaytirib ularning yuklanish bilai ishlashini oshiradi. Bularning barchasi ulardan foydalanish harajatlarini keskin pasaytiradi.
Kombayn agregat ham shuningdek bir necha texnologik operasiyalarni bir vaqtda bir yo’la bajarish uchun foydalaniladi (masalan, o’rish, yanchish, don o’simliklarini tozalash yoki ochilgan paxtani tupidan terish, erga to’kilgan paxtani terish v tozalash). Bunga kombayn agregati vazifasiga ko’ra turlicha bo’lgan bir nechta qishloq xo’jalik mashinalarni va energetik vositalarni bir umumiy shassiga konstruktiv birlashtirigan bo’ladi.
MTPdan foydalanish muhandislik fanining bosh vazifasi qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishni mexanizmlar bilan bajarishda, har bir mahsulot turining yetish­tirilishida qo’llaniladigan MTA ning barcha turidan alohida olganda va yaxlit MTP­dan foydalanganlikda xo’jaliklar turlarini (shirkat, fermer, hissadorlik..), sharoitlarini hisobga olgan holda eng yuqori samara beradigan uslublarni ishlab chiqish va hayotga tatbiq etishdir.
Birinchi savolda keltirilgan qishloq xo’jalik texnikalarining soni va turlarini hisobsiz ko’payishi ma’lum darajada mahsulot tannarxining oshishiga olib keladi. SHuning uchun ham MTP optimal o’lchamlarini aniqlash umumtexnika fanlariga, matematikaga va mutaxassislik fanlariga – qishloq xo’jalik mashinalari tuzilishi va nazariyasi, avtomobil va traktorlarning tuzilishi, ulardan foydalanish asoslari, qishloq xo’jalik texnikasining texnik holatini qayta tiklashga bag’ishlangan mashinalar ishonchliligi va ularni ta’mirlash faniga hamda juda ko’p matematik hisoblash usullariga suyanadi. Uning rivojlanishi aynan shu va shu kabi fanlarning rivojlanish darajasiga bog’liqdir.
MTPdan foydalanish ilmiy fan tariqasida bizning mamlakatimizda qishloq xo’jaligining barcha sohalari bilan birgalikda rivojlanib kelmoqda. Uning rivojlanishini quyidagi bosqichlarga bo’lish mumkin: