Машиналық графика. Autocad компьютерлік графика жҥйесіне кіріспе оқу құралы

7.2. Ӛлшемдерді тұрғызу 
Ӛлшемдер объектілердің геометриялық шамаларын, олардың 
арасындағы арақашықтықтарды және бҧрышттарды, жеке нҥкте-
лердің координаттарын кӛрсетеді. AutoCAD-та ӛлшемдер негізгі 
ҥш типке жатады: сызықтық, радиалдық және бҧрыштық. Сызық-
тық ӛлшемдер горизонталь, вертикаль және параллель, бҧрылған, 
ординаталық, базалы ӛлшемдер және ӛлшем тізбегі болып бӛлінеді. 
56-60 суреттерде негізгі типті ӛлшемдер мысалдары келтірілген. 

---

75 
56-сурет. Горизонталь, 
вертикаль және 
бҧрылған ӛлшемдер. 
57-сурет. 
Базалы ӛлшемдер. 
58-сурет. Ӛлшемдер 
тізбегі. 
Ӛлшемдерді тҥсіру командасын Dimension (Размеры) қҧлайтын 
менюінен және бір атаулы қҧрал-саймандар панелінен жіберуге 
болады (61 сурет). 
59-сурет. Радиалды ӛлшемдер. 
  
60-сурет. Бҧрыштық ӛлшемдер. 
Ӛлшемдер кескіндері келесі элементтерден тҧрады: 
а) ӛлшем сызығы – сәйкес ӛлшемге параллель ҧштарында 
стрелка (жебе) болатын сызық. Бҧрыштық ӛлшем ҥшін мҧндай 
сызық доға болады; 
б) стрелка (жебе) – ӛлшем сызығының соңын кӛрсету ҥшін 
блок ретінде анықталатын жебе, керткен таңба немесе кез келген 
саркер; 
в) шығару сызығы – сызықтық және бҧрыштық ӛлшем ҥшін 
(ӛлшем сызығы ӛлшенетін объектінің сыртында ғана болғанда 
қолданылады); 

---

76 
г) ӛлшем тесті - ӛлшемді кӛрсететін текст жолы. Оны AutoCAD 
жҥйесінде автоматты тҥрде есептелген қылып немесе оны ӛзіңіздің 
текстпен ауыстырып қабылдауға болады. Егер ӛлшем саны ҥнсіздік 
бойынша қабылданса, онда оған автоматты тҥрде дәлдік шегін 
қосуға және ӛзіндік префикс пен суффиксті енгізуге болады; 
д) шығару - ӛлшем текстін объектінің жанына орналастыруға 
болмаған жағдайда қолданылады; 
е) орталық маркері – шең-
бердің немесе доғаның орталы-
ғын белгілейтін шағын крест; 
ж) 
ӛстік 
сызықтар 
– 
шеңбердің немесе доғаның 
орталығында қиылысып ширек-
терге бӛлетін ҥзік сызықтар. 
Ӛлшем тҧрғызу режимы 
ассоциативтік болып тағайын-
далған жағдайда ӛлшемді қҧр-
айтын барлық элементтер (сыз-
ықтар, стрелкалар, доғалар 
және тексттің элементтері) бір 
ӛлшем қарапайымы болып қар-
астырылады. Сонда ӛлшемі тҧрғызылатын элементтердің ӛзгеруіне 
сәйкес ассоциативтік ӛлшемдер де ӛзгеріп жатады. 
7.2.1. Сызықтық өлшемдер