Mashinasozlik chizmachiligi

Rezba elementlari

Rezbaning sbegi; sbegidan boshlab: teshikda uchi berk teshik

oxirigacha, sterjenda detal tayanch yuzasigacha bo‘lgan qism (nedorez)i;

protochkasi va faskasi rezbaning elementlari hisoblanadi. Buyumga chiqaril­

gan rezbaning butun uzunligining oxirgi qismlari profilining balandligi bo‘yicha

kichrayib borib tugaydi. Rezbaning bu kichrayib borib tugagan qismi (e, elfga

uning sbegi deyiladi (4.15-shakl, a va b). Rezbaning butun uzunligi bo‘ylab

profilining balandligini bir xil qilib rezba chiqarish uchun, oldin rezbaning

sbegi boshlanadigan chegaradan halqasimon ariqcha (b, bl) qilinadi. Bu

ariqchaga rezbaning protochkasi deyiladi (4.1'6-shakl). Rezba chiqaradigan

asbob detalga to‘la profilli rezba hosil qilib, uning sbeg hosil qiladigan qismi

shu protochkaga chiqadi. Protochka chizmada 4.16-shakl, a va b da

ko‘rsatilgandek soddalashtirib tasvirlanadi. Uning haqiqiy ko‘rinishini I va II

bilan belgilangan chiqarish elementlari bilan kattalashtirilgan masshtabda A

va В turlardagidek ko‘rsatiladi.

Protochkaning eni sbegning uzunligidan, chuqurligi rezba profili ba-

landligidan katta bo‘ lishi kerak. Rezba sbegi va protochkasining o‘lchamlari

GOST 10549-96 da berilgan. Odatda, rezbalar chizmada sbegsiz

ko‘rsatiladi. Rezba sbegini ko‘rsatish kerak bo‘lganda, uning o‘qiga nis­

batan taxminan 400 burchak ostida ingichka chiziq bilan chiziladi (4.15-

shakl, a va b).

Rezba sbegi va protochkasining o‘lchamlari
GOST 10549-96 da berilgan. Odatda, rezbalar chizmada sbegsiz
ko‘rsatiladi. Rezba sbegini ko‘rsatish kerak bo‘lganda, uning o‘qiga nis­
batan taxminan 400 burchak ostida ingichka chiziq bilan chiziladi (4.15-
shakl, a va b).
Uchi berk teshiklarning oxirida parmadan qolgan uchidagi burchagi 1200
bo‘lgan konus shaklidagi o‘yiqning oMchamlari berilmaydi. Bu konus o‘yiq
teshik chuqurligiga kirmaydi. Rezba chiqaradigan asbob-metchikni ishga
yaroqsiz boMib qolishidan saqlash maqsadida, teshikning oxirigacha rezba
chiqarilmaydi. Shuning uchun teshikning oxirida rezbasiz qism (e01) qoladi.
Sterjenda esa sbegdan keyin tayanch yuzagacha (e0) oraliqda rezba
boMmaydi. Teshikda rezba sbegidan uning oxirigacha (e1+e01=eu), sterjen­
da rezba sbegidan tayanch yuzagacha (e+e0=ej) boMgan oraliq rezbaning
nedorezi (rezba chiqarilmagan qismi) deb aytiladi (4.15-shakl, a va b).
Sterjen va teshikdagi rezba o‘ramlarining boshlang‘ich qismlarini har
xil urilishlar ta’sirida shikastlanishdan saqlash maqsadida hamda vint yoki
shpilkani rezbali teshikka oson burab kirgizish uchun mahkamlash detal-
larining va shunga o‘xshashlarning sterjenini uchiga va teshigining la-
biga С masofada kesik konus shaklida faska chiqariladi (qirqiladi). Un­
ing yasovchilari o‘q bilan 450 burchak hosil qiladi. С masofa faskaning
kengligi deyiladi. Faskaning kengligini rezbaning diametriga nisbatan
quyidagi formula bilan aniqlash mumkin: C = o ,i5*d. Agar uning diametrga
nisbatan yanada aniqroq qiymati kerak bo‘lsa spravochnikdan olinadi. Shun-
ingdek, bolt, vint va shpilka sterjeni rezbasining oxirida shar sigmenti (4.17-
shakl, a), silindr (4.17-shakl, b) va shu kabi o‘n xil shakldagi faskalar
qoMlaniladi. Bulaming rezba diametriga nisbatan o‘lchamlari GOST12414-
96 da berilgan.