Mashinasozlik texnologiyasi

4.5 Tehnologik tannarxni aniqlash.
5.1 Bitta buyum uchun asosiy materiallarning sarf harajatlari hisobi.
4.7-jadval

N	Material markasi	Bitta buyum og’irligi,kg		chiqindilar		1kg ni Narxi			Bitta buyum uchun tannarx			Buyum uchun tannarx
		toza	qora		Og’ir		Metall	Chiqindi		metall	Chiqindi
1	list	3,500	3.55	01	50		15000	150		60000	120		62000
	hammasi											62000

4.6. Yillik ish haqi fondlarini hisoblash.
4.8-jadval

N	Ishchilarning nomlanishi	soni	Oylik Maoshi	Qo’shimcha ish haqi	Jami ish haqi
1	Payvandchi	2	1.200.000	90.000	1.290.000
2	Tozalovchi(grat)	2	650.000	60.000	710.000
3	Injiner-tehnik hodimlar	1	1.400.000	120.000	1.520.000
4	Tehnik hizmat ko’r hod	1	1.200.000	90.000	1.290.000
5	Elektrik	1	800.000	70.000	870.000
	Hammasi	7	5.250.000	430.000	5.680.000

4.7 Jihozlarni ishlatish vasaqlash uchun sarf harajatlar.
7.1 elektr-energiya sarfi.
= =0.003 50 1=0.12 kVt.soat
7.2 tehnologik maqsadlar uchun siqilgan havoning sarf harajatlari.
=1.5 m n=1.5 8 1 4018 2 0.97=93539
-siqilgan havo sarfi,
1.5-havoning ortiqcha sarfini hisobga oluvchi koeffisiyent,
-jihozni bir soatda sarflagan havo miqdori,
-qabulqilingan jihozlar soni,
-jihozning bir smena uchun yillik ish vaqti
m-jihozlarni ish smenalari soni,
n-jihozlarning yuklanganlik koeffisiyenti.
= =93539 200=18707800.
7.3 Tehnologik jihozlarning sarf harajatlari.
= =4 10000=40000
4.8 Asosiy fondlarni sarf harajatlari.
4.9-jadval

N	Asosiy fondlar nomi	Asosiy fondlar Balans narxi		Tamirlash uchun sarf harajatlar normasi	Tamirlash uchun sarf harajatlar, so’m
		korxonada	loyixada		korxonada	Loyixada
1	bino	7,500,000000	6,925,680000	2	150,000000	138,513600
2	Texnologik jihozlar	1,550,000000	1,550,000000	2	31,00000	31,00000
3	Yuk ko’tarish jihozlari	140,000000	140,000000	5	1,400000	1,400000
	Jami	9.190.000000	8.615.680000	-	182.400.000	170.913600

4.9 Loyiha bilan korhona harajatlari o’rtasida o’zgarishlar ko’rsatkichlarini solishtirish jadvali.
4.10-jadval

N	Sarf harajatlar nomi	Harajatlar yig’indisi,so’m								Ko’tarilish yoki pasayish natijalari, so’mlarda
		Korhonada				Loyihada
		bitta	Yillik			Bitta	yillik
1	Asosiy material	450000		40.500. 000	450000			40.500. 000
2	Asosiy ishchining ish haqi	240		22.200. 000	240			22.200. 000
3	Asosiy fondlarni tamirlash uchun sarf harajatlar	25.000 000		150,000000	25.000 000			138,513600	(+) 11.486.400
4	Asosiy fondlarni amartizatsiyasi uchun sarf harajatlar			150,000000				138,513600	(+) 11.486.400

4.10 Sartli iqtisodiy samarani aniqlash.
= =(46000-45000) 900.000=900.0000
Bu yerda: -yillik iqtisodiy samara,so’mda
-buyumning korhona bo’yicha tayorlanish tannarxi,
-buyumning loyiha bo’yicha tayorlanish tannarxi,
N-yillik reja, donada
4.11-jadval

N	Ko’rsatkichlar	O’lchov birligi,dona	Taqqoslash variantlari Miqdori				Ko’rsatkichlarning o’zgarishi (+)yoki(-)
			korhonada		loyihada
	Yillik reja	dona	900.000	900.000
	Jihozlar soni	dona	3	3
	Jihozlarning yuk langanlik darajasi		0.97	0.97
	Jihozlar quvvati	kilovat	5000	5000
	I.CH maydoni	Metr kvadrat	3100	2885.7		(+) 114.3
	Asosiy fondlar	So’m	9.190.000000	8.615.680000		(+) 574.320.000
	Asosiy ishchilar soni,	Dona	4	4
	Elektr energiya sarfi	So’m	25.920.000	25.920.000
	Asosiy ishchilarga oylik maosh	So’m	3.700.000	3.700.000
	Yillik tayyor mahsulot tannarxi	So’m	185000	180000		(+) 5000
	Shartli iqtisodiy samara	So’m

5.Hayot faoliyati havfsizligi.
Ishlab chiqarishda mehnat sharoitini yaxshilash hamda sog'lom va xavfsiz ish sharoitini tashkil etish birinchi navbatda mehnat muhofazasini yaxshilash bo'yicha rejali tadbirlar ishlab chiqish talab etadi. Bu rejali tadbirlar kasaba uyushmalari qo'mitasi bilan kelishilgan holda tuzilmog'i zarur va kerakli mablag'lar bilan ta'minlanishi lozim. Mehnat muhofazasini yaxshilash bo'yicha bajariladigan barcha ishlar bir yilga, besh yilga va kelajakka mo'ljallangan kompleks rejalar asosida amalga oshiriladi.
2.1Korhonadaelektrtokidanshikastlanishi,sachraganyokichayqalibto’kilganqaynoqmetallningkuydirishi,kuchyuritmasiyokidetallarniuzatishyuritmasiniaylanuvchiqismlarishikastyetkazishehtimoliborligibilanbog’liqdir.
2.2 Korhonada yong’in havfi bo’lgan hududlarda mahsus belgilar o’rnatilgan bo’lib ular aynan shu hududda ishlaydigan hodimlarni kirishini ko’rsatadi.
Mehnat muhofazasini yaxshilash bo'yicha tuziladigan bir yillik rejada ko'zda tutiladigan tadbirlar tashkilot ma'muriyati bilan kasaba uyushmasi qo'mitasi o'rtasida tuzilgan mehnat muhofazasi bo'yicha jaoma shartnomasida o'z ifodasini topadi. Jamoa shartnoma loyihasi yil boshida ishchilarning umumiy majlisida muhokamaga qo'yiladi va u ma'qullangach tashkilot ma'muriyati hamda Kasaba uyushmasi qo'mitasi tomonidan tasdiqlanadi.
Mehnat muhofazasini yaxshilash bo'yicha tuziladigan tadbirlar asosan quyidagi bo'limlarni o'z ichiga oladi:

1. 
   ishlab chiqarishda baxtsiz hodisalarni oldini olish:
   

• 
  barcha yangi qurilayotgan ob'ektlar mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi masalalarini qamrov olgan ishlab chiqarish ishlari loyihasi bilan ta'minlash;
  
• 
  sodir bo'lgan baxtsiz hodisalarni yana takrorlanmasligi uchun ularni tahlil qilib berish;
  
• 
  xavfsiz mehnat sharoitini ta'minlaydigan yangi moslama va va vositalar ishlab chiqarish.
  
  2. 
     ishlab chiqarishda kasallanishni oldini olish:
     
• 
  ish joylarida va dam olish xonalarida normal mikroiqlim bo'lishini ta'minlash;
  
• 
  ishchilar va xodimlarni ishga va ishdan avtobuslarda yoki shu maqsadlar uchun maxsus jihozlangan avtomobilardagina tashish;
  
• 
  belgilangan ish turlari bo'yicha tibbiy ko'riklarni tashkil etish.
  

V) Mehnat sharoitlarini yaxshilash uchun:

• 
  ishlab chiqarish madaniyatini yuksaltirish, ishlab chiqarishga yangi texnologiyalar va yangi texnik alarni joriy etish;
  

Xavfsizlik texnikasi holatini yaxshilashga yo'naltirilgan musobaqalar tashkil etish.
G) mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi bo'yicha o'qitish hamda boshqa targ'ibot ishlarini olib borish uchun:

• 
  barcha ishchilar va injener- texnik xodimlarni xavfsizlik texnikasi bo'yicha o'qitishda, yo'riqnomalar berish va bilimlarini sinovdan o'tkazish;
  
• 
  xavfsizlik texnikasi va favqulodda holatlarda hayot faoliyat xavfsizligi bo'yicha kabinetlar tashkil etish.
  

2.4 Mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi bo'yicha o'qitish.
TXL transportyori yetaklovchi vali ishlab chiqarishda har bir faoliyat ko'rsatadigan ishchi va xodim o'ziga biriktirilgan ishni xavfsiz bajarish uchun chuqur bilimga ega bo'lishi zarur. Buning uchun esa ularni mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi bo'yicha malakali o'qitish talab etiladi.
3.1 TXL transportyori yetaklovchi vali ishlab chiqarish sexida ishlab chiqarishdagi barcha ishchilar barcha ishlarning xarakteri va xavfsizlik darajasidan qat'iy nazar mehnat xavfsizligi bo'yicha o'qitilib, bilimlari tekshirilib ko'rilgandan so'ng ishga ruxsat etiladi. Sexdagi ishchilarni mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi bo'yicha o'qitish, ularga yo'riqnomalar o'tish orqali amalga oshiriladi.
Yo'riqnomalar asosan kirish yo'riqnomasi, ish joyidagi birlamchi yo'riqnomasi, navbatdagi yo'riqnoma, navbatdan tashqari yo'riqnoma, davriy yo'riqnomalariga bo'linadi. Ishchi xodimlarga bu hamma yo'riqnomalar o'tkazilib va yana kurs o'qishlari o'qitiladi, keyin esa xodimlarga guvohnoma beriladi
Ishlab chiqarish sexidagi maxsus kiyim boshlar, shaxsiy himoya vositalari va uning profilaktikasi. O'zbekiston Respublikasining "Mehnat qonunlari kodeksi" va "Mehnat qonunlari kodeksi" va "Mehnatni muhofaza qilish" qonunlarni asosida mehnat sharoiti zararli bo'lgan ishlarda, shuningdek alohida harorat sharoitida bajariladigan youi ifloslantiradigan ishlarda ishlovchi xodimlarga belgilangan me'yorda maxsus kiyim bosh, maxsus poyafzal va boshqa shaxsiy himoya vositalari tekinga beriladi.
Korxona muassasa yoki tashkilot ma'muriyati maxsus kiyim bosh, maxsus poyafzal va boshqa shaxsiy himoya vositalarini saqlash, yuvish, tozalash va ta'mirlashni ta'minlashi, shuningdek bu vositalardan foydalanishni doimiy nazorat qilib borishlari zarur.
TXL transportyori yetaklovchi vali ishlab chiqarish sexida ham bunday sharoit to'liq yo'lga qo'yilgan va mas'ul shaxslar tomonidan doimiy nazorat qilib boriladi. Bundan tashqari ifloslanish bilan bog'liq bo'lgan ishlarda ishloqchilarga belgilangan me'yorlarda sovun va boshqa xil zararsizlantiruvchi vositalar ham tekinga beriladi.
Maxsus kiyim bosh va shaxsiy himoya vositalarini foydalanish muddatlari o'rnatilgan bo'lib, u quyidagicha belgilangandir: korjomalar, poyafzallar 12 oy, qo'lqoplar 1 yoki 2 ry, himoya kaskalari 2 yil, issiq kiyim boshlar 36 oy.
TXL transportyori yetaklovchi vali ishlab chiqarish karhonalarida chaqnash natijasida yong’in kelib chiqqanda uni bartaraf qilish va oldini olish bo’yicha chora tadbirlar
Yong’in ni oldini olish bo’yicha suvli-ko’pikli o’chirishni o’rnatish joylari quidagicha hisoblanadi:
-himoya qilinadigan hududlar (1-jadval)
-suvni uzatish, ko’piklar va yong’in maydoni (2-jadval)
Umumiy suv sarfi va ko’pikli aralashmani uzatish tezligi va yong’in moydoniga qarab hisoblanadi.
2885.7 moydondagi diska ishlab chiqarish sexini suvli-ko’piklio’chirishni o’rnatish joylariquidagicha hisoblanadi.
-himoya qilinadigan hududlar (1-jadval)
-suvni uzatish tezligi 0.30 l/ *s, ko’pikli aralashma esa 0.12 l/ *s
-yong’in maydoni 12
-suv sarfi l/s
=0.30*12=3.6 l/ *s
- ko’pikli aralashma sarfi
=0.12*12=1.44 l/ *s