Mashinasozlik
Iqtisodiy samaradorlikni hisoblash uchun zarur bo’lgan boshlang’ich
Download 1.65 Mb. Pdf ko'rish
|
yuk avtomobillarining valsimon detallarini qayta tiklashda va yeyilishga chidamliligini oshirishda plazma yoyi yordamida payvandlash texnologiyasini takomillashtirish
|
Iqtisodiy samaradorlikni hisoblash uchun zarur bo’lgan boshlang’ich
ma’lumotlar 7-jadval № K o
sa tk ic h la r M av ju d u su l (f ly u s q at la m i o st id a
av to m at ik p ay v ad la b
q o p la sh ) Y an g i u su l (p la zm a y o y i y o rd am id a k o m b in at si y al as h g an
q o p la sh ) M a’
m o t b az as i 1. Hisob yilida qayta tiklanadigan detallar soni, shu jumladan vallar, dona
600 600 Ta’mirlash korxonasi 2. OKS- 9129 qurilmasining narxi, so’m 12800000 12800000 Ishlab chiqargan korxonaning preyskuranti
so’m 15360000 15360000 1.2 koeffitsient bilan 4. Yangi valning o’rtacha bahosi, so’m 480000 480000 Bazadan olingan
hisobga oluvchi koeffitsient 1,24 1.24 Ta’mirlash korxonasi 6. Ishlab chiqarish maydoni, m 2
108 108 Ta’mirlash korxonasi 43 7. 1m 2 ishlab chiqarish maydonining narxi, so’m 180000 180000 Bino loyihasi 8. Jihozlarning amortizatsiya chegirmalari, % 15 15 Soliq kodeksi
chegirmalari, % 5 5 Soliq kodeksi
uchun ajratmalar,% 5 5 Soliq kodeksi
material sarfi, kg 15,0 10,3 Hisob yo’li bilan olingan 12. Ishchilarning soatlik ish xaqi, so’m 2300 2300 Ta’mirlash korxonasi 13. Valni qayta tiklash donalik vaqti, soat 3,0 2,0 Xronometraj yo’li bilan olingan
narxi, so’m/kg 4000 5700 Preyskurant
koeffitsienti 1,25 1.25 Ta’mirlash korxonasi 16. Detalning qoldiq bahosi, so’m 125000 125000 Hisob yo’li bilan olingan
energiya resurslari sarfi 62000 62000 Hisob yo’li bilan olingan 18. Ustama harajatlar 111500 109434 Hisob yo’li bilan olingan
Qayta tiklash tannarxini hisoblaymiz: S 2 = S ix + S
m + S
qold + S
a + S
jor. ta’m
Ish xaqi sarfini hisoblaymiz: 1)S ix = S six · T
d · K
d · K
2 = 2300 · 3,0 · 1,24 · 1,25 = 10695 so’m 2)S ix
six · T
d · K
d · K
2 = 2300 · 2,0 · 1,24 · 1,25 = 7130 so’m Material sarfini hisoblaymiz: Mavjud usul uchun: S m = S
mb · T
m = 4000 · 15,0 = 60000 so’m Yangi usul uchun: S m = S mb · T
m = 5700 · 10,3 = 58710 so’m
44 Amortizatsiya chegirmalarini hisoblaymiz: Bino uchun: S a bino = B·S·a/ 100·N kt = 108 · 180000 · 0,05 · 0,001= 972 so’m; Jihozlar uchun: S a jih.
= B·a/ 100· N kt = 15360000 · 0,15 · 0,001 = 2916 so’m Jihozlarni joriy ta’mirlash uchun: S a jor. t. = B·a/ 100· N kt = 15360000 · 0,05 · 0,001 = 768 so’m Tannarxni tashkil etuvchi xarajatlarni jadvalga kiritamiz.
8-jadval № Xarajat turi Miqdori 1. Ish xaqi (soatlik) Mavjud usul uchun: 10695 Yangi usul uchun: 7130
Mavjud usul uchun: 60000 Yangi usul uchun: 58710
Amortizatsiya chegirmalari Bino uchun 972 Jixozlar uchun 2916
768 5. Detalning qoldiq bahosi 125000 6. Qo’shimcha material va energiya resurslari sarfi 62000 7. Ustama harajatlar Mavjud usul uchun: 111500 8. Yangi usul uchun: 109434
373852 10. Plazma yoyi yordamida kombinatsion qoplash usulida (Sv-08MX 85 %, PG-SR4 15 %, ximoya gazi argon ) 366930 Sim va kukun materiallari bilan (Sv-08MX 85 %, PG-SR4 15 %, ximoya gazi argon) tiklashga nisbatan yillik iqtisodiy samaradorlikni hisoblaymiz: E y = (S 1 – S 2 ) N
kt T 2 /T 1 = (373852 - 366930) ·600·1,5= 6300000 so’m E y = (S 1 – S
2 ) N
kt = (480000 - 366930) ·600= 67842000 so’m 45 Bir yilda 600 dona yeyilgan valni plazma yoyi yordamida kombinatsion usulda (qoplama materiali Sv-08MX 85 %, PG-SR4 15 %, himoya gazi argon) qayta tiklash natijasida olinadigan yillik iqtisodiy samaradorlik 6300000 so’mni tashkil etdi. Qoplash muddati : Q=15360000/6300000= 2,5 yil
№
O’lchov birligi Qiymati 1. Qo’shimcha kapital mablag’ sarfi so’m
15360000 2. Yillik ishlab chiqarish dasturi dona
600 3. Yangi detalning xarid narxi so’m
480000 4. Bir dona detalni qayta tiklash tannarxi: mavjud usul bilan tirsakli val qayta tiklanganda so’m/dona 373852
yangi usul bilan tirsakli val qayta tiklanganda 366930
marta
1,5 6. Yillik iqtisodiy samaradorlik so’m
6300000 7. Qoplash muddati yil
2,5
46 6. XULOSA VA TAKLIFLAR Tayyorlangan diplom loyihasidan kelib chiqqan holda quyidagi xulosaga keldik. Avtomobillarning yeyilgan detallarini ta’mirlash bo`yicha ko`p izlanishlar olib bordik. Ya`ni avtomobillarning yeyilgan detallarini ta’mirlashda qo’llaniladigan usullarni bir nechta texnologiya misolida o`rganib chiqdik.Ushbu ish yuzasidan avtomobillar detalini ta’mirlash va ularni ta’mirlashda ishlatiladigan moslamalari qanday talablarga javob berish va ularni ishlash sharoitiga qarab qanday holatlarda qo’llanilishi kerakligini ko’rib chiqdik. Odatda bunday ta’mirlash texnologiyalari turlari ko’plab topiladi va ularning xar biri o’zining alohida parametrlariga ega. Hozirgi vaqtga kelib ishlab chiqarish korxonalarining ishlab chiqarish salohiyati kundan kunga ortib bormoqda. Bunga sabab ishlab chiqarilayotgan avtomobillar sonini ortib borishidir. Bundan shu narsa ma’lum bo’ladiki ishchilar va kadrlarga bo’lgan talab ortadi. Bizga shu narsa ma’lumki ishlab chiqarish korxonalarining avtomatlashgan tizimga o’tib borshiga qaramasdan, ishchi kuchi orqali ham ko’p ishlar bajariladi. Diplom loyihasini bajarish mobaynida shu narsalarga ega bo’ldikki, mavjud texnologiyalarni rivojlantirish maqsadida yangi turdagi zamonaviy jihozlardan va usullardan foydalanish va ularda foydalanishda ta’mirlash samarasini oshirish hisobga olgan holda avtomobillarning yeyilgan detallarini ta’mirlashni takomillashgan texnologiyasini ishlab chiqish muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Bunday texnologiyalardan foydalanish korxonaga katta miqdorda iqtisodiy samara berishini ko’rsatdi. Ishda hayot faoliyatini havsizligi va shu bilan birga avtomobilga TXK va ta’mirlashda, qo’llaniladigan moslamalardan noto’g’ri foydalanish odam salomatligi uchun qanday xavfli tomonlari borligi masalalariga ham alohida ahamiyat berildi. Ishni bajarish jarayonida qayta tiklash turini aniqlash, operatsiyaning normallash va xarajatlarni minimal qiymatini hisoblash kabilarni o’rganib oldik va malakamiz oshdi.
47
Diplom loyihasida berilgan ma’lumotlar bo’yicha quyidagi xulosalarga keldik. 1. Tirsakli vallarni turli usullar bilan qayta tiklash jarayonlarida, shu jumladan, plazma yoyi yordamida faqat sim yoki kukun bilan qoplash usullarida mavjud kamchiliklarni barataraf etishda yangi taklif etilgan plazma yoyi yordamida kombinatsion qoplash usuli bilan barataraf etish mumkinligi aniqlandi. 2. O’tkazilgan tajribalar natijasida quyidagilar aniqlandi: Tiklangan tirsakli vallar yangi tirsakli vallarga nisbatan charchash mustahkamligi ko’rsatkichi 93% ni tashkil etadi. Qoplangan metallning qattiqligi esa HRC-45-50. Qoplangan materialning optimal tarkibi sim Sv-08MX (85%) va kukun PG-SR4 (15 %). 3. O’tkazilgan tajribalar jarayonida hozirda mavjud plazmatronlarda ancha kamchiliklar borligi aniqlandi. Jumladan: a) gaz kukun himoyani ishlatish imkoniyati yo’qligi aniqlandi; b) plazmatronning nisbatan katta o’lchamlari shu sababli tirsakli valni bo’yinlarini qayta tiklashda imkoniyat yo’qligi. Yuqorida ko’rsatilgan plazmatronning kamchiliklarini yo’qotish maqsadida plazmatronng yangi konstruksiyasi yaratildi. Yaratilgan plazmatronning konstruktsiyasida yuqorida keltirilgan kamchiliklarni bartaraf etish uchun imkoniyatlar yaratib bermoqda. 4. Plazma yoyi yordamida kombinatsion qoplash usulida oldingi mavjud uchullarga nisbatan plazma hosil qiluvchi va himoyalovchi gazning umumiy sarfi 3,4 barobar ( 35 l/min dan 11 l/min gacha ) kamayadi. 5. Yangi usulda qoplagan materialning tarkibini, sim bilan kukun materiallarini uzatish foizini o’zgartirish natijasida, talab qilinadigan miqdorda qoplash mumkin. 6. Bir yilda 600 dona yeyilgan tirsakli valni plazma yoyi yordamida kombinatsion usulda (qoplama materiali Sv-08MX 85 %, PG-SR4 15 %, himoya gazi argon) qayta tiklash natijasida olinadigan yillik iqtisodiy samaradorlik 6300000 so’mni tashkil etdi.
48 7. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YHATI 1. I.A.Karimov, “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch”, Toshkent, “Ma’naviyat”, 2008 yil, 176 bet. 2. Sh.M.Mirziyoyev, “Mamlakatimizni 2016-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish asosiy yakunlari va 2017-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlari”ga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisi bayoni, 16 yanvar 2017 yil. 3. I.A.Karimov, “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari”, Toshkent, “O’zbekiston”, 2009 yil, 56 bet. 4. O.Hamraqulov, SH.Magdiyev, “Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi”, Toshkent, “Navro’z nashiryoti”, 2006 yil, 224 bet. 5. O’.Ikromov, “Tribonika: (Ishqalanish va yeyilish)”, Toshkent, “O’zbekiston”, 2002 yil, 336 bet. 6. O.Xamraqulov, X.Xamraqulov, “Avtomobil detallari ishlash qobiliyatini qayta tiklash”, O’quv qo’llanmasi, Jizzax, 2007 yil, 152 bet. 7. S.M.qodirov, O.V.Lebedov, A.M.Xakimov, “Mashina detallarini tiklash texnologiyasi”, Toshkent, “O’zbekiston” nashiryoti, 2001 yil, 284 bet. 8. T.S.Xudoyberdiyev, K.Qosimov, “Yeyilgan detallarni qayta tiklash va puxtaligini oshirish”, Toshkent, “Monografiya”, 2006 yil. 9. И.С.Левицкий и др. «Применение плазменной наплавки для восстановления деталей машин», Москва, «Росселхозиздат», 1986 год, 214 стр.
10. В.П.Силуянов и др. «Прогрессивные способы восстановления деталей машин», Минск, «Ураджай», 1988 год, 248 стр. 11.
V.A.Mirboboyev “Konstruksion materiallar texnologiyasi”, Toshkent, “O’qituvchi” nashiryoti, 1991 yil, 368 bet. 12. I.Nosirov, “Materialshunoslik”, Toshkent, “O’zbekiston” nashiryoti, 2002 yil, 352 bet. 13.
А.М.Половко, «Основы теории надежности», Санкт-Петербург, «Техническая книга», 2006 год, 560 стр. 49 14.
К.Косимов, «Обоснование показателей и режимов восстановления деталей электроконтактной приваркой порошковых покрытий» Ульяновск, дисс., 1989 г. 15.
В.А.Денисов «Обеспечение работоспособности и повышение долговечности восстановляемого коленчатого вала двигателей», Саранск, «Феникс»1991 год, 334 стр. 16. Н.В.Спридинов «Плазменные и лазерные методы упрочнения деталей машин», Минск, 1988 год, 348 стр. 17.
U.Yuldoshev, U.Usmonov, O.Qudratov, ” Mehnatni muxofaza qilish”, Toshkent, “Mehnat”, 2001 yil, 248 bet. 18. I. Abdukarimov, M.K. Pardaеv, B. Ikromov “Korxonaning iqtisodiy saloxiyati tahlili”, Toshkеnt, 2003 yil, 248 bеt. 19.
“O`zbеkiston trаnsport” jurnаli 20.
“Аvtohаmroh” jurnаli 21.
“Аvtoprеstij” jurnаli 22.
“Аvtoolаm” jurnаli 23.
“Аvtomobilchilаr” gаzеtаsi 24.
“Avto plyus” gazetasi 25.
www. dina.nnov.ru 26.
www. mackom.ru 27.
www. automobilemag. com 28.
www. auto.com 29.
www. motortrend. com 30.
www. automechanic.ru 31.
www. autonews.ru 32.
www. мotor.ru 33.
www. zr.ru
50 8. ILOVA
Download 1.65 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|