Masofani aniqlash

Jadvaldagi m a’lum otlar bo‘yicha m asala tuzib yeching:

Tezlik

Vaqt

Masofa

«Damas»

90 km/soat

3 soat

«Tiko»

80 km/soat

400 km

«Matiz»

1 2 0

 km/soat

4 soat

“Neksiya»

1 0 0

 km/soat

500 km

10.  B ir  qishloqdan  ik kinch isiga  qarab  piyoda  5  km /soat  tezlik 

bilan y o lg a  chiqdi. Oradan 2 soat vaqt o‘tgach, o‘sha yo‘nalishda 

otliq  yo‘lga  chiqdi.  Otliqning  tezligi  soatiga 

1 2

  km,  qishloqlar 

orasidagi masofa  15 km bolsa, qishloqqa kim oldin keladi? Biri 

ikkinchisidan qancha vaqt keyin keladi?

1 2 4

---

1 2 5   MASOFA VA VAQTGA KO‘RA TEZLIKNI TOPISH

1. 

Masala.  Nargizaning  uyidan  m aktabgacha  1  km  200  m.  U   bu 

m asofani  20  m inutda  o‘tsa,  N argiza  1  m inutda  qancha  yo‘l 

yuradi?

Yechish.  1 km 200 m = 1000 m + 200 m = 1200 m.  1 minutda bosib 

o‘tilgan  yo‘l 

2 0

  minutda  o‘tilgan  y old a n  

2 0

  marta  kam   bo‘ladi. 

Demak, 1200 m etm i 20 minutga bo‘lamiz:

1 2 0 0

 m : 

2 0

 min = 60 m/min.

Javob.  Nargiza  1 minutda 60 metr yo‘l bosadi yoki Nargizaning 

yurish tezligi 60 m/min.

Berilgan masofani berilgan vaqtda qanday tezlik bilan o'tilganini bilish 

uchun shu masofani vaqtga bo‘lish kerak.  Umuman, S masofa, t vaqt 

va v tezlik bo'lsa, tezlik v = S : tformulaga ko‘ra hisoblanadi.

2. 

Ikki  shahar  orasidagi  m asofa  300  km.  Poyezd  bu  m asofani

5 soatda o‘tdi. Poyezdning tezligini toping.

3. 

Motorli qayiq (kater) k old a  (turg‘un, oqmaydigan suvda) 3  soat 

aylanib 

301

 rib 36 km yo‘l bosdi. Qayiqning tezligini toping.

4. 

Soy bo'yida o‘sgan olma daraxtidan 

bitta olma uzilif) suvga tushdi va 

2  

soatda  4  km   ga  oqib  bordi.  Soy 

oqimining tezligini toping.

5.  Nozimaning  uyidan  maktabgacha

2 km. Nozima bu yo‘lni 40 minutda 

oladi. U

1

 minutda qancha yol yuradi?

6

. 

«Neksiya» avtomashinasi 5 soatda 400 km yo‘l yurdi. U shunday 

tezlik bilan 7 soatda qancha yo‘l jruradi? 10 soatda-chi? Masalani 

jadval tuzib yeching.

132

---

1 2 8  

MASALALARNI JADVAL TUZIB YECHISH

Tezlik, vaqt va masofani hisoblashga doir masalalarni yechishda 

ular orasidagi boglanishlardan foydalaniladi:

Masofa = vaqt • tezlik,  S — v • t 

Vaqt = masofa : tezlik,  t = S : v 

Tezlik = masofa : vaqt,  v -  S : t

1. 

Hisoblashlami bajarib, jadvalni toldiring. (Zarur hollarda soatni 

minutlarda ifodalang.)

Masofa

r

C

60 km

Tezlik (km/soat)

2 0

30 40

45

60

72

80

90

Vaqt(soat)

18

5

2. 

H isoblashlam i bajarib, jadvalni to'ldiring.  (Zarur hollarda kilo- 

m etm i metrlarga aylantiring.)

Masofa

540 km

Vaqt(soat)

5

6

9

1 0

1 2

15

18

2 0

Tezlik (km/soat)

108

60