“Матбуотдаги тилга оид матнларнинг лингвистик хусусиятлари”

Tadqiqotda qo‘llanilgan uslublarning qisqacha tasnifi. OAV sohasidagi xalqaro mе'yoriy hujjatlar, O’zbеkiston Rеspublikasining Konstitutsiyasi, mamlakatimizda shu davrga qadar OAV faoliyatini tartibga solish, sohani rivojlantirish maqsadida qabul qilingan va hozirda amalda bo’lgan qonular va qonunosti hujjatlari, Prеzidеntimiz I.A.Karimiovning asarlari, ma'ruzalari hamda Matbuot va OAV xodimlari kuni munosabati bilan jurnalistlarga yo’llagan bayram tabriklari ushbu bitiruv malakaviy ishini yozishda bizga muhim mеtodologik asos bo’lib xizmat qildi. Ishda, asosan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning ilm-fan taraqqiyoti bilan bog‘liq qarashlari, o‘zbek tilshunosligi yutuqlari, jahon tilshunosligidagi nazariy fikrlar, shuningdek, tavsiflash, qiyosiy-tasnifiy, kontekstual, komponent tahlil kabi usullaridan keng foydalanildi.

BIRINCHI BOB
TIL TARAQQIYOTIDA OMMAVIY AXBOROT VOSITALARINING O‘RNI

1. 
   Ommaviy axborot vositalarining paydo bo‘lishi va rivojlanishi
   

Davlatimiz siyosatining mazmun-mohiyatini, yurtimizda kechayotgan islohotlar jarayonini xolis va ayni paytda xalqimizga tezkor yetkazishda, jamoatchilik fikrini shakllantirishda, odamlarning axborotga bo‘lgan ehtiyojini qondirishda ommaviy axborot vositalarining ahamiyati beqiyosdir.

Ommaviy axborot vositalari (qisqartmasi: OAV) keng ommaga axborot yetkazuvchi vosita hisoblanadi.
Ommaviy axborot vositalari ifoda shakliga ko‘ra 2 ga bo‘linadi:
1.Og‘zaki.
2. Yozma.
Hozirgi kunda bu shakllar efirga beriladigan (og‘zaki) va nashr etiladigan (yozma) kabi nomlar bilan ham ataladi.
Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligida davriy tarqatishning doimiy nomga ega boʻlgan hamda bosma tarzda (gazeta, jurnal, axborotnoma, bulleten va boshqalar) yoki elektron tarzda (tele- radio-, video-, kinoxronikal dasturlar, umumfoydalanishdagi telekommunikatsiya tarmoqlaridagi veb-saytlar) olti oyda kamida bir marta nashr etiladigan yoki efirga beriladigan shakli hamda ommaviy axborotni davriy tarqatishning boshqa shakllari Ommaviy axborot vositalari deb yuritiladi. Demak, ommaviy axborot vositalarining yozma shakliga bosma tarzda chop etiladigan gazeta, jurnal, axborotnoma, bulleten va boshqalar kirsa, og‘zaki yoki elektron tarzdagi shakllarga televideniye ва radio dasturlari kiradi.
Ommaviy axborot vositalarining bosma shakllarini MATBUOT deb yuritiladi.
«Matbuot» so‘zi arabcha so‘z bo‘lib, bosma asarlar, nashrlar degan ma’noni bildiradi va «O‘zbek tilining izohli lug‘ati»[1, 555] da uning ikkita ma’nosi izohlanadi: 1 Sanoatning bosma asarlar chiqaradigan tarmog‘i, nashriyot va bosmaxona ishlari. 2 Bosma asarlar; gazeta, jurnal, kitob va sh.k. majmui.
Matbuot — barcha bosma mahsulotlar majmui bo‘lib, tor maʼnoda davriy nashrlar, asosan, gazeta va jurnallarni ifodalaydi (sinonimi — pressa).
Matbuot, keng ma’noda, ijtimoiy ongning oʻtkir va taʼsirchan vositasi sifatida kishilik jamiyatiga doimiy va faol taʼsir koʻrsatadi, jamoatchilik fikrini shakllantiradi, omma ongiga muayyan qarashlarni singdirishda qudratli gʻoyaviy omil hisoblanadi. Matbuot jamiyat hayotini turli (ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ishlab chiqarish, ilmiy-texnikaviy va boshqalar) yoʻnalishlarda yoritadi.
Matbuotga gazeta, jurnal, almanaxlar kiradi.

2.