Matematik masalalarni yechishdagi ba’zi bir muammolar va ularni hal qilishda mantiqiy fikrlashning ahamiyati
Download 0.66 Mb. Pdf ko'rish
|
2-7. 127. 746-749
|
www.scientificprogress.uz
Page 747 Masalan, bir masalani bir necha usulda hal qilgach, o’quvchilarga eng ma’qul bo’lganini tanlashni tavsiya qilish mumkin. Masalani bir necha usulda hal qilishni bilish, o’quvchilarda ijodiy qobiliyatlarni o’stiradi va rivojlantiradi. O’quvchi o’zi topgan usulda masalani yechganda, o’ziga nisbatan qat’iylikni sezadi va undagi “men”ni shakllanishi ijobiy tomonga o’zgaradi. Fikrimizcha, masalalarni arifmetik usulda hal qilish, yanada yaxshiroq. Chunki bu holatda o’quvchining ijodiy fikrlashiga keng yo’l ochilib, original yechimlarga ega bo’lish mumkin. Odatda, o’quvchilar tenglama yordamida masalani yechish mumkin ekanligini bilgach, tezroq tenglama tuzib, undagi noma’lumni topishga intiladilar. O'quvchi o’qituvchi tomonidan qo’yilgan shablon asosida ish olib boradi va masalalar yechimi bir-biridan deyarli farq qilmaydi. Bunday paytda shablon asosida masalani yechish ko’pincha murakkab bo’lishi mumkinligini ko’rsatish maqsadga muvofiq deb o’ylaymiz. Matematikada masalani oddiy arifmetik yo’l bilan yechish, tenglama orqali yechishdan osonroq bo’lishi mumkinligini ko’rsatish mumkin. Masalan, A va B punktdan bir vaqtda bir- biriga qarab 2ta motosikl haydovchilari yo’lga chiqdi. Ular B punktdan 50 km masofada bir-biri bilan uchrashishdi. A va B punktlarga yetgach esa yana orqaga qayrilib, A punktdan 25km masofada uchrashdilar. Adan Bgacha bo’lgan masofani toping. Bu masalani tenglama yordamida yechish ancha qiyinchiliklar tug’dirishi mumkin. Osonroq hisoblash ishlarini olib borish mumkin. Haydovchilar birinchi marta uchrashganlarida AB masofani bosib o’tdilar. 2- marta uchrashganlarida 3 marta ko’p masofani bosib o’tishdi. Demak, har bir haydovchi birinchi uchrashuvgacha bo’lgan masofadan 3 barobar ko’p yo’l yurdi. B punktdan yo’lga chiqqan haydovchi birinchi uchrashuvgacha 50km yo’l bosgan bo’lsa, ikkinchi uchrashuvgacha 50∙ 3 = 150 km yo’l bosdi. Demak, A dan B gacha bo’lgan masofa 125 km, ya’ni 150 − 25 = 125 km ga teng. O’qituvchi dars davomida biror masalani yechishda bir necha usullardan foydalanishi mumkinligini ko’rsatgach, ularning eng chiroylisini topishni tavsiya etishi zarur. Bu esa o’quvchidagi estetik tarbiyani rivojlantiradi. O’qituvchining oldida ikkita vazifa mavjud: 1- o’quvchini aynan berilgan masalani yechishga o’rgatish va shu kabilarni yechishni bilishini, 2- o’quvchi maktab kursidagi ihtiyoriy masalani mustaqil ishlay olishini ta’minlash. Quyidagi masalani ko’raylik: Kateti b ga teng bo’lgan teng yonli to’g’ri burchakli uchburchakning tomonlariga tashqi tomondan kvadratlar yasalgan. Bu kvadratlarning markazlari o’zaro to’g’ri chiziq kesmalari bilan tutashtirilgan. Hosil bo’lgan uchburchakning yuzini toping. Yechish: ABC uchburchak bo’lsin (AC=CB=b) 𝑂 1 𝑂 2 𝑂 3 uchburchakning S yuzini toppish talab qilinadi 𝑆 = 1 2 𝑂 2 𝑂 3 ∙ 𝑂 1 𝐶 bunda 𝑂 2 𝑂 3 = 𝐴𝐵 va SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 ǀ ISSUE 7 ǀ 2021 ISSN: 2181-1601 Uzbekistan Download 0.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|