Matematik tasavvurlarni shakllantirish Bolada qog’oz varag’ida mo’ljal olish malakalarini shakllantirish

Bolalarni arifmetik amallarni ifodalashga o`rgatish.  Bolalar masala tuzilishini, masalarni mustaqil tuzishni, savollarga to`g`ri javob berishni o`rganib olganlaridan keyin ularni arifmetik amallarni (qo`shish va ayirishni) ifoda etishga o`rgatish mumkin. BolalarU` G`Masalani echish uchun nima qilish kerakW, Siz masalani qanday echdingizWG` - kabi savollarga javob beradilar. Bunga maktabgacha tarbiya eshidagi bolalarda muhokama qilish, harakatlarni asosli tanlab olish hamda olingan natijani tushintira olish ko`nikmasini o`stirish muhimdir. Ishni shunday tashkil etish kerakki, bunda bolalar birinchi sinf o`quvchilari masala echishda foydalanadigan metodlarni egallab olsinlar. Masala muayyan sxema asosida tahlil qilinadi. Namunaviy savollarU` G`masalada nima haqida gapiriladiW Nima deyilganW NechtaW.... (Masalada berilgan sonlar ajratib olinadi, ular o`rtasidagi munosabatlar aniqlanadi). Biz nimani bilamizW (nima ma`lumW) Biz nimani bilmaymizW (Nima noma`lumW) masalani echish uchun nima qilish kerakW Predmetlar soni ko`paydimi eki kamaydimiW Shunday qilib masalani echish uchun nima qilish kerakWG`. Bolalar arifmetik amallarni ifoda etib, masala savoliga to`liq javob beradilar hamda echimning to`g`riligini tekshiradilar.
Mashg`ulot oxirida muayyan harakat qanday miqdoriy o`zgarishlarga olib kelganini – natijada miqdor ko`payganini ta`kidlash zarur. har bir bola masalani takrorlash, uning elementini ajratib olish tanlangan harakatni tushuntirish ko`nikmasi egallab olishi kerak. Yig`indini topishga a` ta mashg`ulot bag`ishlanadi, so`ngra bolalar qoldiqni topishga, ya`ni hisoblash harakatlarni ifoda qilishni o`rganadilar. Masalani tahlil qilish ham qo`shish amalini ifoda etishdek o`tiladi. Tarbiyachi oxirida G`u` dan a` ni ayirsak, 5 qoladiG`, deydi. Bolalar hisoblash ifodasini taqqoslaydilar. O`qituvchi (tarbiyachi) ularga endi hamma vaqt qaysi sondan qaysi sonni ayirish kerakligini so`zlab berishlarini aytadi. Bolalarning nima uchun ayirish kerakligini va ayni harakat qanday miqdoriy o`zgarishlarga (soni kamaydi) olib kelganini tushunib olishlari muhimdir. Bolalar maktabda qo`llaniladigan arifmetikaga doir atamalarni o`rganib olishlari kerak. Bolalarga dastlabki qadamdanoq G`qo`shishG`, G`ayirishG`, G`hosil bo`ladiG`, G`teng bo`ladiG` so`zlarini o`rgatib borish kerak. G`OluvG` G`qoladiG` kabi turmushda ishlatiladigan so`zlardan qochish lozim. Bolalarning har bir harakatning mazmunini, shuningdek harakatlar o`rtasidagi bog`liqligini anglab olishlari uchun qo`shish va ayirishga oid masalalarni muntazam ravishda taqqoslash zarur. Bu ularning farqini yaxshiroq tushunish va tegishli harakatlarni farq qiladigan, keyinroq esa biri ikkinchisiga o`xshash masalalarni taqqoslash uchun kerak bo`ladi. Masalan, bolalar bir konvertdagi kvadratlar sonini aniqlaydilar. So`ngra konvertlardan a` ta kvadrat oladilar, ayrim hollarda esa konvertda a` ta kvadrat qo`shadilar, shunday qilib ular qo`shish va ayirishga oid masala tuzadilar. Masalalar nimasi bilan bir-biriga o`xshash va bir-iridan nimasi bilan farq qilishini aniqlaydilar. Tarbiyachi savollar beradiU` G`Birinchi va ikkinchi masalalarda nimalar to`g`risida gapirilyaptiW Nima ma`lumW Nimani bilish kerakW Birinchi masalani echish uchun nima qilish kerakW Qaysi masalada natija (yig`indi) ko`proq chiqadiW Qaysi birida kamayadiW Nima uchunWG` Birinchi masalada biz a` ta kvadrat qo`shdik, kvadratlar ko`paydi –biz qo`shdik. Ikkinchi masalada biz a` ta kvadratni oldik, konvertdagi kvadratlar kamaydi, deb javoblarni umumlashtiradi.