Matematika fanidan to’garak ish rejasi

Davriy o’nii kasrlarni oddiy kasrlarga aylantirish.
Cheksiz o’nii davriy kasrlarni 10, 100, 1000 va h.k. larga ko’paytirish amalini chekli o’nii kasrlardagi kabi vergulni ko’chirish bilan bajarish mumkin. Bundan foydalanib, har qanday davriy kasrni oddiy kasrga aylantirish mumkin. Oddly kasrni o’nii kasr ko’rinishida yozishda ba’zan birxil son takrorlanib keladi. Misol: = 0,333...., bunda 3 davr deyiladi va = 0,333... = 0,(3) ko’rinishda yoziladi va uni sof davriy kasr deyiladi.Shunday oller ham bo’ladiki, davr verguldan keyin darhol boshlanmaydi.
Masalan, x = 0,(348) = 0,348348348... davriy kasrni oddiy kasrga aylantiraylik.
Davriy o’nii kasrlarni oddiy kasrlarga aylantirishning umumiy qoidasini ta’riflaymiz.
1 – q o i d a. Sof davriy kasmi oddiy kasr ko’rinishida yoysh uchun davrdagi son nechta raqamdan iborat bo’lsa,shuncha 9 ni maxrajga. Yoyb, suratiga davming o’yni yozish kifoya. Sof davriy kasr shunday oddiy kasrga tengki, uning surati davrdan, maxraji esa davrda nechta raqam bo’lsa,shuncha marta takrorlanadigan 9 raqami bilan ifodalanadigan sondan iborat.
Masalan, 0,(5)= ; 0,(45)= .
2 – q o i d a . Aralash dav/iy kasrni oddiy kasr ko’rinishida yozish uchun maxrajga kasrning davrida nechta raqam bo’lsa, shuncha 9 va davrgacha nechtaraqam bo’lsa, shuncha nol (9 dan keyin) yozish kerak; suratga esa verguldan keying! Sonlardan (davrga e’tibor qilmay) davrgacha bo ‘Igan sonni ayirib yoysh kerak. Aralash davriy kasr shunday oddiy kasrga tengki, uning surati ikkinchi davrgacha turgan son bilan birinchi davrgacha bo ‘Igan son ayirmasidan, maxraji esa davrda nechta raqam bo’lsa, shuncha marta takrorlangan 9 raqami vabuning oxiriga vergul bilan birinchi davr orasida nechta raqam bo ‘Isa, shuncha marta yoylgan nollar bilan ifodalanadigan sondan iborat.
Masalan, 0,3(45)= M i s o l l a r y e c h i s h.
1. 1 dan 25 gacha bo’lgan natural sonlar qatoridagi 6 ga bo’linmaydigan natural sonlar to’plamini tuzing.
2. 1 dan 25 gacha bo’lgan natural sonlar qatoridagi 7 ga bo’linadigan natural sonlar to’plamini tuzing.
3. 15 121, 117 342, 1 897 524, 2 134 579, 31 445 698 sonlari orasidan 6 ga bo’linadigan natural sonlar to’plamini tuzing.
4. Ikkita ketma-ket toq sonlarning yig’indisi 4 ga bo’linishini isbotlang.
5. 1234xy soni 8 ga va 9 ga bo’linsa, x va y raqamlarni toping.
6. 13 ga bo’linish belgisini chiqaring.
T e s t