Matematika o’qitish metodikasi fanidan IV semester uchun mustaqil ta’lim topshiriqlari

14. Tomonlari 6 sm va 5 sm bolgan togri tortburchak chizing. Uning yuzini toping.
*a) 30 m² b) 11 m² c) 25 m² d) 36 m²


78. Togri tortburchakning perimetri 12 sm ga teng.Ushbu togri tortburchakning yuzi qanday bolishi mumkin?
a) 5 m² b) 8 m² c) 9 m² *d) barchasi


15. Togri tortburchakning yuzi 8 kv.sm. Bu togri tortburchakning perimetri qanday bolishi mumkin?
a) 1, 8 b) 2, 4 c) togri javob yoq *d) ikkalasi


16. Radiusi 2 sm 6 mm bolgan aylana va doira chizing. Ularning diametrlarini chizing va olchang.
a) 4 sm 2 mm *b) 5 sm 2 mm c) 6 sm 2 mm d) 5 sm 4 mm


17. Tomonining uzunligi 16 m bolgan kvadrat shaklidagi maydonning atrofini bir marta orab chiqish uchun necha metr sim kerak boladi?
a) 16 m b) 48 m *c) 64 m d) 72 m


18. Dastur boyicha “Yuz. Yuz birliklari” mavzusi nechanchi sinflarda organiladi?
a) 1 b) 2 c) 3 *d) 4


19. Togri tortburchakning boyi 3,8 sm, eni boyidan 1,3 sm qisqa. Shu togri tortburchakning yuzini toping?
a) 3,25 sm kv b) 4,84 sm kv *c) 9,5 sm kv d) 8,5 sm kv


20. Togri tortburchakning perimetri 24 sm ga teng. Uning boyi 5 sm bolsa, eni necha santimetrga teng?
a) 5 sm *b) 6 sm c) 7 sm d) 8 sm


2-topshiriq


Deduksiya – bitta umumiy va bitta xulosalardan umumiy yoki xususiy mulosa chiqariladigan natijaviy ulosa. Deduktiv mulohazalar qo’lashga doir bir nechta misolar ko’rib chiqamiz
misol 28 soni juft-mi?
Umumiy mulohaza
Agar son 2 ga bo’linsa, u holda u juftdir.
Xususiy mulohaza
2 yo 5 soni 2 ga bo’linadi.
Yangi hususiy mulohaza
28soni juftdir
Mavzu. Ko’paytirish (2-sinf)
Ko’paytirish tarifin o’qituvchi o’zi malum qiladi yoki o’quvchilarga darslikdan o’qishni tashkil qiladi, yani: “Bir hil qo’shuluvchilarnin o’qish ko’paytirish dep ataladi” Bir hildagi qo’shuluvchilarni ko’paytirish amali bilan almashtirilganda yoki aksi bajarilgandan so’ng o’quvchilar quydagi mulohaza yuritiladi:
а)7+7+7=21
7*3=21

Bir xildagi qo’shuluvchilarni qo’shish- bu ko’paytirishdir, 7 sonini 3 marta qo’shdik demak 7ni 3 ga ko’paytirdik

b) 4.5 ko’patmani yig’ndi bilan almashtiring: 4.5=
ko’paytirish –bu bir xildagin qo’shiluvchilarni qo’shishdir. Bu yerda 4 ni 5 ga ko’paytirdik demak, 4 sonini 5 marta qo‘shdik ya’ni: 4*5= 4+4+4+4+4
Analogiya metodi – shunday xulosaki, bunda predmetlar ba’zi belgilarning o`xshashligi bo`yicha ham o`xshash, degan taxminiy xulosa chiqariladi. Analogiya “xususiydan xususiyga boradigan”, bir konkret faktdan boshqa konkret faktlarga boradigan xulosadir.
Masalan, uch xonali sonlarni qo`shish va ayirishning yozma usullarini ko`p xonali sonlarni qo`shish va ayirishga o`tkazish analogiya usulini qo`llashga asoslangan. Shu maqsadda metodik adabiyotlarda ko`p xonali sonlarni yozma qo`shish va ayirish bilan tanishtirishda shunday misollarni yechish tavsiya qilinadiki, bunda har bir navbatdagi misol oldingisini o`z ichiga oladi. Masalan:
Bunday misollarni yechgandan keyin o`quvchilarning o`zlari ko`p xonali sonlarni yozma qo`shish va ayirish uch xonali sonlarni yozma qo`shish va ayirishdek bajariladi, deb xulosa chiqaradilar.
Boshlang`ich maktabda matematika ta’limining maqsadi – o`quvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish va rivojlantirishga, o`z fikrlarini mustaqil bayon qila olish, egallagan bilimlarini hayotga tadbiq qilish hamda ta’limning ikkinchi bosqichida o`qishni davom ettirish uchun matematik tayyorgarlikni ta’minlash.
Matematika bo`yicha standart ko`rsatkichlari bolalarda natural sonlar va nol to`g`risida tasavvurni shakllantirish, puxta hisoblash ko`nikmalarini hosil qilish, amaliy masalalarni yechishda natural sonlar va arifmetik amallarni qo`llay olishga o`rgatish, eng sodda geometrik shakllar, ularni tekislikda tasvirlash xususiyatlari haqida tasavvurga ega bo`lish hamda og`zaki hisoblash va matematik munosabat belgilaridan foydalana olish malakasini hosil qilishdan iboratdir.
3-topshiriq
4-topshiriq
Bu maqsadlarning bir qismi dars paytida amalga oshiriladi, ammo dars vaqti chegaralanganidan, uning anchagina qismini sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda amalga oshirishga to‘g‘ri keladi. Maktab tajribasida matematikadan kichik yoshdagi o‘quvchilar bilan bajariladigan sinfdan tashqari ishlarning quyidagi turlari uchraydi:

1. Qiziqarli matematika soatlari va minutlari;

2. Matematik to‘garaklar uyushtirish;

3. Matematika gazetasi chiqarish;

4. Ekskursiya o‘tkazish;

5. Matematik burchak tashkil qilish;

6. Matematika kechalari o‘tkazish;

7. Boshlang‘ich maktablarda matematika olimpiadasi o‘tkazish.

Sinfdan tashqari ishlarni tashkil qilish va o‘tkazish asosida quyidagi qoidalar yotadi:

1. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quvchilarning darsda oladigan bilimlarini, malaka va ko‘nikmalarni hisobga olgan holda o‘tkaziladi;

2. Sinfdan tashqari ish ixtiyoriylik, tashabbuskorlik prinsiplari va o‘quvchilarning harakatlari asosida tuziladi, hamda o‘quvchilarning individual talablarini qanoatlashtirish maqsadida o‘tkaziladi;

3. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‘tkazilish shakliga ko‘ra darslardan farq qiladi va ko‘pincha qiziqarlilik xarakteriga ega bo‘ladi.

Og‘zaki hisob ko‘pincha sinfdagi hamma o‘quvchilarning «yana, yana» degan istaklari bilan o‘tkaziladi. O‘quvchilarning talabiga ko‘ra, darsda boshlangan ishlarning davomini darsdan tashqari vaqtga ko‘chirish mumkin. O‘quvchilar bilan o‘tkaziladigan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni oldin ularning talabiga ko‘ra, so‘ngra yechiladigan misol, masalalar, o‘yin va qiziqishning ortishiga qarab oyida ikki marta sistemali o‘tkazib turish mumkin.

Chunki dasturni bajarishda bunday qiziqarli masalalarni yechish, o‘yinlarni tashkil qilish, topishmoqlar topish, tez hisoblash mashg‘ulotlarini darsda ko‘proq o‘tkazishga imkoniyat yo‘q.

Tajribalar bizni shu narsaga ishontiradiki, o‘quvchilar qiziqarli matematika soatlarida odatdagi darslarga qaraganda kamroq charchaydilar va ko‘tarinki ruhda faollik bilan ishlaydilar.

Bunday mashg‘ulotni tashkil qilish va jihozlash qiziqarli va ravshan bo‘lishi kerak. Bu masalalarda qiziqarli matematikaga doir ko‘rsatma qurollar sanash jadvallari, figuralarni sanash, plakat formasidagi o‘yinlar, stol ustida o‘ynaladigan o‘yinlar, labirintlar, kartondan geometrik figuralar yasash, krossvordlar va boshqalar o‘quvchilarga katta yordam beradi.

Mashg‘ulotlarni o‘tkazishga ketadigan vaqt ularga qo‘yilgan maqsadga qarab aniqlanadi. Agar o‘quvchilar bilan uchrashish darsdan keyin o‘tkazilsa va o‘z oldiga biror o‘yin bilan tanishish maqsad qilib qo‘yilgan bo‘lsa, bu holda bunday mashg‘ulotga dastlabki paytlarda 10-15 minut vaqt yetarli bo‘ladi. O‘quvchilar o‘yin bilan tanishgandan keyin, odatda ular ko‘pincha o‘zlari ota-onalari, aka-ukalari va boshqalar bilan ham shunday o‘yinni bajaradilar, ya’ni ularni ham jalb qiladilar.

Mashg‘ulotlar murakkablashib ketsa, uni o‘tkazish uchun taxminan bir soat vaqt ajratish mumkin. Materiallar hamma vaqt o‘quvchilarning hisoblash malakalarini egallashiga muvofiq qilib tanlanadi, masalalarga kelganda esa, ular shu sinf uchun programmada ko‘rsatilgan masalalarning ko‘rinishi va tipiga qaraganda boshqacharoq bo‘lishi ham mumkin. Ziyraklik masalalari esa bu chegaradan chetga chiqishi va shuning bilan birga masala yechishni o‘rganishga muvaffaqiyatli yordam berishi mumkin.

Sinfdan tashqari ishlarning quyidagi turlari uchraydi: Mate­matik to'garaklar, olimpiadalar, qiziqarli matematik kechalar, matematik ekskursiyalar. Shuningdek, matematik gazetani chiqarish, matematik viktorina va burchaklarni tashkil qilish.

Sinfdan tashqari ishlar orqali quyidagilar amalga oshiriladi: bilimlarni va amaliy ko'nikmalarni chuqurlashtirish hamda kengaytirish; o'quvchilarning mantiqiy tafakkurlarini, topqirliklarini, mate­matik ziyrakliklarini rivojlantirish; matematikaga qiziqishlarini orttirish, qobiliyatli va layoqatli bolalarni topish, talabchanlik, irodani tarbiyalash, mehnatga muhabbat, mustaqillik, uyushqoqlik va insoniylikni tarbiyalash.

Sinfdan tashqari ishlar darslarga nisbatan ba'zi farq qiluvchi xususiyatlarga ega:

6. O'z mazmuni bo'yicha matematika dasturiga taalluqli emas. Ammo beriladigan bilimlar o'quvchilarning kuchiga mos bo'lishi kerak.

   
   

7. Sinfdan tashqari ishlar imkoni boricha barcha o'quvchilarni jalb qilishi, ya'ni qiziqarli bo'lishi zarur. Past o'zlashtiruvchi o'quvchilar ham qiziqish yordamida faol o'quvchilarga aylanishi mumkin.

   
   

8. Sinfdan tashqari ishlar ixtiyoriylik tamoyiliga asosan tashkil qilinadi, lekin qiziqishni ta'minlash lozim. Bu mashg'ulotlarga baho qo'yilmaydi, ammo faol ishtirok etgan o'quvchilar rag'batlantiriladi.

   
   

9. Mashg'ulot mazmuni va shakllariga qarab, 10-12 minutdan 1 soatgacha mo'ljallangan bo'lishi mumkin.

   
   

10. Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni va shakllarining turli- tumanligi.

    
    

5-topshiriq

1.