Matematika va miqdoriy usullar

1 - rasm. Bir-birlik og‘irlikdagi kartoshka mahsulotidan olinadigan mahsulot 
Ushbu jadvalga asosan 1-ta’minotchining 1 tonnna kartoshka mahsulotidan 1-mahsulotdan 
0,2 t, 2-mahsulotdan 0,2 t va 3-mahsulotdan 0,3 t olinib, 0,3 t mahsulot chiqindi hisoblanadi. Ushbu 
ko‘rsatkichlar 2-ta’minotchining 1 t kartoshka mahsuloti uchun mos ravishda 0,3, 0,1 va 0,3 larni 
tashkil etib, bunda ham chiqindi 0,3 tonnani tashkil etadi. Biroq jadvalda ko‘rib turganingizdek, 2 
holatda 1-mahsulot hajmi 1-holatga nisbatan ko‘proq. Yuqoridagi ma’lumotlar asosida har-bir 
ta’minotchidan qancha kartoshka mahsuloti sotib olinishi kerakligini aniqlaylik. 
Javob qisman har-bir tur kartoshka mahsulotidan olinadigan nisbiy foydaga bog‘liq bo‘lib, u 
to‘liq daromaddan sotib olingan kartoshka narxini ayirish orqai topiladi.
Aytaylik, ushbu nisbiy foyda mos ravishda 5 va 6 birlik bo‘lsin. Ta’kidlash lozimki, nisbiy 
foydaning 2-firma mahsulotiga nisbatan yuqori bo‘lishi, firmadan kartoshka mahsulotini faqat 2-
ta’minotchidan sotib olish kerakligini bildirmaydi. 
Kartoshka mahsulotini sotib olish bo‘yicha qaror qabul qilishda hech bo‘lmaganda 2 ta 
narsaga e’tibor berish lozim:
1) firma har-bir mahsulotdan maksimal qancha sota oladi? 
2) firma har-bir mahsulotdan maksimal qancha ishlab chiqara oladi?
Mana shularni hisobga olgan holda, biz quyidagi cheklashlarni olamiz: 
1-mahsulotni 1,8 miqdordan ko‘p ishlab chiqarib bo‘lmaydi; 
2-mahsulotni 1,2 miqdordan ko‘p ishlab chiqarib bo‘lmaydi; 
3-mahsulotni 2,4 miqdordan ko‘p ishlab chiqarib bo‘lmaydi; 
Endi ushu cheklashlarni matematik munosabatlar orqali ifodalaylik. 
Aytaylik, R
1
i R
2
mos ravishda 1 va 2 ta’minotchiladan sotib olinadigan kartoshka mahsuloti 
miqdori bo‘lsin. U holda R
1
va R
2
ning qiymatlari ushbu chiziqli tengsizliklarni qanoatlantirishi 
kerak: 
1
2
1
2
1
2
1
2
0, 2
0,3
1,8 1
0, 2
0,1
1, 2 2
0,3
0,3
2, 4 3
0,
0
P
P
mahsulot uchun
P
P
mahsulot uchun
P
P
mahsulot uchun
P
P














 


(*)
Bunda, R
1
>O i R
2
>0 shartlar ularning ma’nosidan kelib chiqadi (miqdor manfiy bo‘la 
olmaydi)