“Материаллар қаршилиги”фанининг мазмуни ва методи

Мухандислик иншоотлари

Сув тўғони
кўприк
резервуар
томни ёпувчи плита

Системадаги бирорта элементни емирилиши хавфли ёки чегаравий
ҳолат дейилади.
Хавфли ҳолатни келиб чиқиши фақат ташқи факторга боғлиқ бўлмай балки улар тайёрланган материал ва геометрик ўлчамларига ҳамда рационал кесим юзаларнинг шаклига ҳам боғлиқ
емирилиш
Ташқи факторнинг қиймати жуда кўп оширилса жисмнинг ўлчами шундай қийматга эришадики, натижада жисм бир бутунлигини сақлаб қололмайди ва емирилиб кетади. Материаллар қаршилигида юксизлантиришдан кейин бошланғич шаклни тиклай олмаслик емирилиш дейилади.

DEFORMATSIYA

• Oddiy va murakkab deformatsiyalar mavjud: oddiy deformatsiyalar – cho’zilish yoki siqilish; siljish; buralish va egilish

Tashqi kuch yoki temperatura taʼsirida jismdagi shakl yoki geometrik o’lchamlarni o‘zgarishiga deformatsiya deb aytiladi
murakkab deformatsiyalar -qiyshiq egilish; markazlash- magan cho’zilish va siqilish; buralishning egilish bilan birgalikdagi taʼsiri va h.k.
cho’zilish
egilish
buralish
siljish

Chizikli va burchakli deformatsiyalar: Chizikli deformatsiyalar: cho’zilish va siqilish; siljish; egilish. Burchakli deformatsiyalar: siljish; buralish, egilish

Jism chiziqli yoki burchakli o‘lchamlarining o‘zgarishi deformatsiya deyiladi. Deformatsiya, jism zarrachalarining orasidagi masofani o‘zgarishi natijasi.
Chiziqli deformatsiya deb, tashqi kuch taʼsiridan jism zarrachalarining kuch yo‘nalishidagi ko‘chishiga aytiladi.
Tashqi kuch taʼsirida AB oraliqning deformatsiyalanishi natijasida BC oraliq ko’chadi (BC oraliq deformatsiyalanmaydi) . Demak, deformatsiya ko’chish emas

Elastik va qoldiq deformatsiyalar

Tashqi faktor taʼsiri yo‘qotilgandan keyin jism zarrachalari boshlang‘ich vaziyatinining tiklanishini taʼminlovchi materialning xossasi elastiklik deyiladi. Yuksizlantirish natijasida to‘liq yo‘qolgan deformatsiya elastik deformatsiya deyiladi.
Yuksizlantirishdan keyin jismda qolgan deformatsiya qoldiq yoki plastik deformatsiya deyiladi, jismni plastik deformatsiyani qabul qilish qobiliyati plastiklik deyiladi
Po’lat
Yog’och
qoldiq deformatsiyalar