Materialshunoslik indd

11.10-rasm. Magnit moment paydo bo‘lishi. (a)-elektronning or-
bital harakatida, (b)-elektronning spin harakatiga qarab
 aniqlanadi
36
.
36
Callister,William D., Materials science and engineering: an introduction, 
7th ed.p.cm/ ­ Printed in the United States of America/ John Wiley & Sons, Inc.­ 
2014. 807bet
sprin yo‘nalishi
(a)
(b)

---

216
Magnit moment. Magnit momentning asosiy birligi sifatida P.Bor 
tomonidan kiritilgan. Bor magnetoni μ­9,27*10
24 
A*m
2 
qabul qilin-
gan. Atomdagi har bir elektron uchun spin magnit momenti ±
μga teng 
(+ belgisi “yuqoriga”, – belgisi “pastga”ni anglatadi). Keyin, orbital 
magnit momentlari m
μ ga teng, bu yerda, m – elektronning magnit 
kvant sonlaridir.
Har bir atomda ba’zi elektronlarning orbital momentlari bir-birini 
juft­juft bo‘lib, yig‘indisi nolga teng bo‘lib qoplashlari mumkin. Bu 
spin momentlarga ham tegishli. Masalan “yuqoriga” yo‘naltirilgan 
spinli elektronning spin momenti “pastga”yo‘naltirilgan spinli elek-
tronning spin momentini butunlay qoplaydi. Atomning to‘liq mag-
nit momenti, uning barcha elektronlari magnit momentlari yig‘indisi 
bo‘lib, bu yerda orbital momentlar ham spin momentlar yig‘indisi 
qo‘shiladi. Shunda u yoki bu momentlarning o‘zaro qoplanishi ham 
nazarda tutiladi. Agar atomda barcha qobiqlar to‘la bo‘lsa, unda 
jami elektronlar nolga teng orbital va spin magnit momentlarga ega 
bo‘ladi.
Shuning uchun, bunday atomlardan tashkil topgan moddalar doi­
miy magnitlanishga ega bo‘la olmaydi. Bu kategoriyaga barcha oli-
janob (inert) gazlar, shuningdek ko‘pgina ion birikmalari kiradi.
Pastroqda magnetizmning har xil turlari muhokama qilinadi –dia-, 
para­, ferromagnetizm; antiferromagnetizm va ferrimagnetizmlar fer-
romagnetizmning bo‘limlari sifatida ko‘rib chiqiladi. Barcha mod-
dalarda magnetizmni hech bo‘lmasa bir turini kuzatish mumkin. 
Aslida moddaning fe’li uning elektronlari (atom magnit dipollari) 
yaqinlashtirilgan tashqi magnit maydoniga bo‘lgan reaksiyasiga.